[←39]
Theo Tân biên cao trung bản quốc lịch sử (của Kim Triệu-Tử), cuốn giữa, trang 138-
139, thì ở Trung-quốc, từ thế kỷ thứ sáu, người ta đã biết chế thuốc nổ (hỏa dược) ; đến
đời Tống (960-1276), Ngu Doãn-Văn mới làm ra súng « tích lịch » và Ngụy Thắng mới
chế ra « pháo xa », bấy giờ thuốc nổ mới bắt đầu chế làm súng mà thành chiến cụ.
Nhưng căn cứ vào tài liệu chép trong Minh sử trên đây, thì chắc là đời Tống, đời
Nguyên dù có biết làm súng rồi, nhưng chỉ là thô sơ mà sau lại thất truyền, nên nhà
Minh từ năm 1407 trở đi, mới phỏng theo phép tinh xảo của Hồ Nguyên-Trừng (con Hồ
Quí-Ly) mà lập trại chế súng thần cơ.
