Trong đời phiêu lưu của dân tộc săn bắt có nét gì đó hấp dẫn trái tim con người không sao cưỡng
nổi nó lôi cuốn con người kể cả người có lí trí và kinh nghiệm. Ta tin hơn về điều này khi đọc Hồi ức
của Tanner (Mémoires de Tanner).
Tanner là người Âu bị người Anh điêng bắt đi từ hồi sáu tuổi và đã sống 30 năm trong rừng với họ.
Không gì kinh hãi hơn cảnh sống khốn cùng ông mô tả lại. Ông cho thấy những bộ tộc không lãnh tụ,
những gia đình không chủng tộc, những con người đơn độc, những mảnh thương tật của những bộ tộc
mạnh mẽ lang thang vô định giữa băng giá trong rừng thẳm không ai đặt chân tới của Canada. Đói rét
theo chân họ. Mỗi ngày qua lại như một ngày vừa thoát chết. Họ mất hết tập tục, truyền thống chẳng
còn chút gì quyền lực. Đàn ông ngày càng man rợ. Tanner chia sẻ với họ mọi cảnh khô đó. Ông biết
mình gốc châu Âu. Ông không bị giữ chân xa cách người da trắng. Ông vẫn gặp họ để mua bán, đến
nơi họ ở, xem xét các tiện nghi. Ông biết ngày ông về giữa lòng nền văn minh ông dễ dàng đạt trình
độ đó, dù ông ở hoang mạc những ba mươi năm. Khi trở lại được với thế giới văn minh, ông thú nhận
là cuộc sống được ông mô tả với vô vàn khốn cùng kia vẫn có cái duyên thầm không sao xác định nổi.
Ông thường xuyên quay lại đó sau khi bỏ nó mà đi và dứt bỏ bấy nhiêu đau khổ lòng đầy tiếc nuối.
Cuối cùng, sau khi đã sống ổn định giữa những người da trắng, rất nhiều con của ông vẫn từ chối tới ở
chung với ông trong cảnh bình yên thoải mái.
Chính tôi đã gặp Tanner ở cửa nguồn vào Hồ Thượng. Tôi thấy ông giống với người hoang dã
nhiều hơn người văn minh.
Cuốn sách của Tanner lộn xộn và không rõ thị hiếu. Nhưng tác giả không ngờ là đã tạo ra một bức
hoạ sinh động những định kiến, những đam mê, những tật xấu, và nhất là những khốn cùng ở những
con người ông chung sống.
Tử tước Ernest de Blosseville, tác giả một công trình tuyệt diệu về các khu giam giữ phạm nhân
của Anh, đã dịch Hồi ức của Tanner. Ông de Blosseville đưa vào bản dịch những chú thích rất thú vị
cho phép bạn đọc so sánh những điều Tanner kể với những điều của khá nhiều nhà quan sát xưa và
nay.
Những ai muốn biết hiện trạng và tiên đoán số phận các giống người Anh điêng Bắc Mĩ đều cần
tra cứu cuốn sách của de Blosseville.
