Đối với họ phần thưởng cũng là quý, nhưng không đáng kể bằng cái
danh dự đã cướp được đầu pháo. Toán lực sĩ nào cướp được đầu pháo
phải mang về lập bàn thờ, và năm sau tới ngày hội lại rước đầu pháo tới
trả. Chiếc vòng lại được lồng vào chiếc pháo mới để dùng cho ngày hội.
Lễ đốt pháo do ban tổ chức khai mạc. Các tràng pháo treo ở đài được đốt
lên một loạt. Chiếc pháo lớn có vòng đầu, đây là một chiếc pháo thăng
thiên, do vị hương chức, trưởng ban tổ chức châm ngòi đốt.
Hội thật là ầm ĩ, tưng bừng, đượm một tinh thần chuộng võ cổ truyền! Lẽ
tất nhiên ngoài tục đốt pháo, ngày hội còn nhiều trò vui khác.
Từ trên, qua những cổ tục, phần nhiều chiến đấu tính đã được biểu lộ
một cách dũng mãnh đầy tinh thần ganh đua, nhiều khi đến tàn bạo. Bên
những cổ tục ấy, có những cổ tục tuy có mang chiến đấu tính, nhưng
chiến đấu tính chỉ bàng bạc phơn phớt, và dường như những cổ tục chỉ
muốn nhắc nhở tinh thần thượng võ và ý chí quật khởi của ta hơn là biểu
lộ hẳn tinh thần và ý chí này bằng hành động như tục Tung hệ ở làng
Vạn Niên, huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương (Hải Hưng), hoặc tục diễn
quân ở làng Hạ Lôi, tỉnh Phúc Yên (Vĩnh Phú), làng Hát Môn, tỉnh Sơn
Tây (Hà Tây) v.v...
Dưới đây xin nói sơ lược về một số cổ tục chỉ làm xuất hiện một cách
nhẹ nhàng chiến đấu tính ấy.
Tung hệ
Đây là một cổ tục ở làng Vạn Niên, tỉnh Hải Dương (Hải Hưng), làng
này thờ ông thần Nhòm, mà thần tích như sau:
Ông Thần này vốn một tay đạo chích. Một đêm đi ăn trộm về lấy được
rất nhiều đồ đạc, nhưng chợt thấy có bóng người liền đem giấu những đồ
đạc này dưới một cái lạch nước rồi trèo lên một cây cao, nằm ẩn trong
lùm lá ngủ một giấc cho tới chiều. Khi thức dậy, tay ăn trộm nhìn xuống
lạch nước để xem đồ đạc của mình. Lúc đó trên trời có mây đen, anh cố
cúi xuống nhòm theo tăm ở dưới nước. Nào ngờ mải nhìn quá, anh ngã
