đồng phí nào. Hiển nhiên, giá trị tổng cộng của bộ ba này chẳng tăng thêm
một xu lẻ nào, nhưng người ta sẽ vẫn vỗ lưng tán thưởng bạn.
Hiệu ứng này được gọi là “chuyển đoạn”, hay hiện tượng Will Rogers,
được đặt theo tên một danh hài người Mỹ đến từ Oklahoma. Người ta nói
ông từng nói đùa rằng những người Oklahoma chuyển đến California thì
làm tăng IQ trung bình của cả hai bang. Vì chúng ta hiếm khi nhận ra những
tình huống như vậy, nên hãy khắc sâu hiện tượng Will Rogers vào trí nhớ.
Một ví dụ dễ hiểu là chuyện kinh doanh xe hơi. Giả sử bạn là quản lý của
hai chi nhánh nhỏ trong cùng một thị trấn với sáu nhân viên kinh doanh: số
1, 2, 3 ở chi nhánh A, và số 4, 5, 6 ở chi nhánh B. Trung bình, người bán
hàng số 1 bán một chiếc xe mỗi tuần, người bán hàng số 2 bán hai xe mỗi
tuần, và số xe bán được cứ tăng dần đến người thứ 6 - người bán được sáu
xe mỗi tuần. Không cần tính nhiều, bạn biết rằng chi nhánh A trung bình
mỗi người bán được hai xe, trong khi chi nhánh B thì vượt xa với trung bình
là năm xe mỗi tuần/người. Bạn quyết định thuyên chuyển người bán hàng số
4 đến chi nhánh A. Chuyện gì xảy ra? Số xe bán được trung bình của chi
nhánh A tăng lên 2,5 xe/người. Thế còn chi nhánh B? Giờ chi nhánh này chỉ
còn hai người bán 5 và 6. Số xe bán được trung bình cũng tăng lên
5,5/người. Các chiến lược chuyển đổi này không hề thay đổi được toàn cục,
nhưng chúng tạo ra một ảo tưởng ghê gớm. Vì lý do này, các nhà báo, nhà
đầu tư, thành viên các hội đồng quản trị cần phải đặc biệt cảnh giác mỗi khi
họ nghe được mức tăng trưởng trung bình ở các quốc gia, doanh nghiệp, các
phòng ban, trung tâm chi phí
, hoặc dây chuyền sản xuất.
Một trường hợp rất khó phát hiện của hiện tượng Will Rogers thuộc về
lĩnh vực y tế. Các khối u thường được chia làm bốn giai đoạn: loại khối u
nhỏ nhất và dễ điều trị nhất được xếp vào giai đoạn một, loại tệ nhất bị xếp
vào giai đoạn bốn. Sự phát triển của khối u được gọi là chuyển đoạn. Tỷ lệ
sống sót là cao nhất cho bệnh nhân nhóm một và thấp nhất cho bệnh nhân
nhóm bốn. Mỗi năm người ta lại tung những quy trình chẩn đoán mới chính
xác hơn ra thị trường. Những kỹ thuật soi chiếu mới này phát hiện những
khối u nhỏ xíu mà không bác sĩ nào trước đây có thể nhận ra được. Kết quả:
