tiếp thu một hệ thống giáo dục phức tạp và tinh xảo, với sự chọn lọc và
chuyên môn hóa tại mỗi giai đoạn. Kỷ luật hết sức hà khắc và sự trừng phạt
vô cùng tàn bạo, trong khi trái lại, luôn luôn có một sự kích động tham
vọng chủ tâm và diễn ra liên tục. Mọi cậu bé đã gia nhập vào đội ngũ nô lệ
của Pādishāh Ottoman đều biết rằng mỗi cậu có thể là đại tể tướng trong
tương lai và rằng triển vọng của cậu phụ thuộc vào lòng dũng cảm mà mỗi
cậu thể hiện trong tập luyện.
Chúng ta có được một mô tả chi tiết và sống động về hệ thống giáo
dục này trong thời hoàng kim của nó từ một nhân chứng trực tiếp - một học
giả và nhà ngoại giao người Flemish là Ghiselin de Busbecq - đại sứ được
Hoàng gia Hapsburg gửi tới Suleymān vĩ đại, và kết luận của ông này đã
tâng bốc nền văn minh của người Osmanli là trái ngược với các phương
pháp của xã hội Cơ Đốc Tây phương đương thời:
“Tôi đã phải ghen tị với người Thổ Nhĩ Kỳ về hệ thống của
họ”, ông nói. “Đó là đường lối nhất quán, bất cứ khi nào phát
hiện ra mình sở hữu một con người có những phẩm chất đặc biệt;
thì họ đều vui sướng và hãnh diện như thể vừa tìm được một viên
ngọc quý. Và để phát huy mọi phẩm chất của anh ta, họ không bỏ
qua bất cứ một biện pháp nào - đặc biệt là khi họ nhận ra ở anh ta
một thiên hướng quân sự. Đường lối của xã hội phương Tây của
chúng ta hoàn toàn ngược lại! Ở phương Tây, nếu chúng ta sở
hữu một con chó săn, chim ưng hoặc ngựa giỏi, thì chúng ta rất
lấy làm hãnh diện, và chúng ta không tiếc công sức để giúp cho
sinh vật đó đạt tới mức hoàn thiện cao nhất mà nòi giống của nó
cho phép. Thế nhưng trong trường hợp con người - giả sử chúng
ta sở hữu một con người có những dấu hiệu bộc lộ tài năng thiên
bẩm - chúng ta lại chẳng hề quan tâm và không coi việc giáo dục
cho anh ta là một trách nhiệm cụ thể của mình. Vì vậy mà người
Tây phương chúng ta nhận được nhiều niềm hãnh diện và sự
phục vụ từ chó săn, chim ưng hoặc ngựa, trong khi người Thổ
nhận được một con người với những cá tính và phẩm chất đã
