độ nào. Thực tế là các nhà vật lý hiện đại đã dự tính trước, trong một tương
lai xa không thể hình dung, “sự già nua” của “đồng hồ vũ trụ” như hệ quả
tất yếu của sự chuyển hóa bất khả kháng từ vật chất thành năng lượng, song
tương lai, như chúng ta đã nói, là không thể đoán trước. Ngài James Jeans
viết:
“Một quan điểm vô cùng ảm đạm cho tương lai của nhân
loại, chúng ta hãy giả sử rằng trái đất chỉ có thể hy vọng tồn tại
trong khoảng 2 tỉ năm nữa, một thời kỳ dài khoảng bằng tuổi của
nó hiện nay. Nếu thu gọn toàn bộ thời gian tồn tại cho đến nay
của trái đất là 70 năm, thì nhân loại, mặc dù được sinh ra trong
một ngôi nhà đã 70 tuổi, nhưng bản thân nó mới chỉ được có ba
ngày tuổi. … Chúng ta, những sinh vật hoàn toàn thiếu kinh
nghiệm, vừa mới bước vào buổi bình minh của sự văn minh. …
Đến một lúc nào đó, ánh sáng ban mai sẽ chìm dần vào ánh mặt
trời chói chang buổi trưa, rồi nhường chỗ cho ánh hoàng hôn, báo
trước đêm đen vô tận vĩnh cửu. Nhưng những đứa con của buổi
bình minh chúng ta không cần phải bận tâm quá nhiều về buổi
hoàng hôn còn quá xa trong tương lai”.
Tuy nhiên, những người Tây phương hiện đại tán thành cách giải thích
theo thuyết định mệnh về sự suy tàn của các nền văn minh, trong đó không
cố gắng liên kết vận mệnh của con người với vận mệnh của toàn bộ vũ trụ
tự nhiên thành một tổng thể. Họ thay thế quy luật lão hóa và cái chết với
một bước sóng ngắn hơn, cùng với nó, họ khẳng định quyền hạn trên toàn
bộ vương quốc sự sống của hành tinh này. Spengler – người chuyên sử
dụng phương pháp thiết lập phép ẩn dụ, rồi đưa ra các luận điểm dựa trên
đó, như thể nó là một quy luật dựa trên những sự kiện có thật đã được
chứng kiến – đã khẳng định rằng tất cả mọi nền văn minh đều trải qua cùng
một chuỗi thời kỳ như toàn thể nhân loại. Nhưng tài hùng biện của ông
trong đề tài này cũng chẳng giúp đi tới được kết quả nào, và chúng ta đã
biết rằng các xã hội không hề giống các quần thể sinh vật. Theo những quy
ước chủ quan thì các xã hội là “môi trường nghiên cứu lịch sử”. Nói cho dễ
