NGHÌN XƯA VĂN HIẾN - TẬP 3 - Trang 211

là “Tổng lý các quốc thông thương sự vụ nha môn”, viết tắt là “Tổng lý
Nha môn”. Đây là tiền đề của Bộ Ngoại giao Trung Quốc. Trong các giới
chức Trung Quốc, bộ này thường được là “Dinh Thự” (Phòng Phiên dịch)
hay là “Tổng Thự” (Phòng Trung tâm). Tổng lý Nha môn chính thức mở
cửa ngày 11/3/1861. Nó do một Thân vương làm chủ tịch. Trong thời gian
tồn tại, nó trải qua hai vị chủ tịch: Cung Thân vương, từ 1861-1884; Khánh
Thân vương, từ 1884-1891. Các vụ trưởng và phó vụ trưởng các bộ, quan
chức cấp cao, thường xuyên được cử đến Tổng lý Nha môn để thành lập
Hội đồng và tham gia vào những cuộc thảo luận của hội đồng. Họ nhận các
chức “Bộ trưởng” của Tổng lý Nha môn. Tổng lý Nha môn gồm có năm
bộ: Vụ nước Nga (kể cả các vấn đề Nhật Bản); Vụ nước Anh (kể cả các vấn
đề Áo-Hung); Vụ Hoa Kỳ (kể cả các vấn đề Đức, Ý, Pérou, Thụy Điển, Bỉ,
Đan Mạch và Bồ Đào Nha); Vụ phòng vệ vùng biển (tiền thân của Bộ Hải
quân Trung Quốc).
“Cuốn sách vàng”, phần I, “Các sự kiện Bắc kỳ”, trang 36-38.
“Cuốn sách vàng”, phần I, “Các sự kiện Bắc kỳ”, trang 46-48.
Không nên nhầm lẫn “sĩ phu”, hay kẻ sĩ với “quan”. Tất cả các “quan” đều
là kẻ sĩ, nhưng kẻ sĩ có thể không dự các “kỳ thi làm quan”, nó cho phép
người ta tiến thân vào con đường “hoạn lộ”. Những sĩ phu yêu nước có
theo đuổi các kỳ thi nhưng từ chối chức quan. Những kỳ thi tuyển làm quan
được thiết lập từ 1075, nhưng chưa bao giờ có những sự thay đổi đáng kể,
mặc dầu năm 1915 Pháp có áp đặt một cuộc cải cách bắt buộc.
Sau Cách mạng 1945 thì đổi lại là Mục Nam Quan, rồi Hữu Nghị Quan.
“Cuốn sách vàng”, phần I, “Các sự kiện Bắc kỳ”, trang 60.
“Hồi ký và tư liệu châu Á”: quyển 3, trang 33-34...
“Cuốn sách vàng”, phần I, “Các sự kiện Bắc kỳ”, trang 61
“Cuốn sách vàng”, phần I, “Các sự kiện Bắc kỳ”, trang 76.
“Hồi ký và tư liệu châu Á”: quyển 34, trang 408-411.
“Hồi ký và tư liệu châu Á”: quyển 35, trang 128-129.
“Hồi ký và tư liệu châu Á”: quyển 35, trang 135-136.
Thủ khoa: đỗ đầu Cử nhân trong kỳ thi Hội ba năm một lần.
Ch. Gosselin dẫn, “Nước An Nam” .