Vậy mà ngành công nghiệp xe hơi lại là cái xương sống của nền kinh tế
kinh tế châu Âu. Khu vực sản xuất này sử dụng hàng triệu người ở khắp
CEE và chỉ riêng ở nước Pháp đã là 200.000 người. Ngoài việc giết chết
nền công nghiệp quốc gia, sự phá sản của các hãng sản xuất hàng đầu như
Renault sẽ còn gây ra những hậu quả xã hội khôn lường. Một chính phủ khó
có thể chấp nhận một thảm họa như thế. Bởi vì các phản ứng dây chuyền
đối với các khu vực sản xuất khác sẽ là điều không tránh khỏi. Song hiện
còn có thể có một giải pháp khác không ?
Sự di trú giết người
Nhật Bản đã trở nên giàu có một phần nhờ vào việc xuất khẩu xe hơi.
Chỉ riêng trong năm 1989, nó đã thu được gần 50 tỷ đô la (250 tỷ franc). Xe
hơi vẫn là mặt hàng hàng đầu trong xuất khẩu của Nhật Bản. Tôi đã đến
thăm các xí nghiệp của Nissan ở Murayama, gần Tokyo. Các dây chuyền
lắp ráp ở đây gần như hoàn toàn tự động, rất sạch sẽ, gọn gàng, các người
máy có bánh xe tấp nập như con thoi đưa các bộ phận đến các hành lang
phân xưởng. Trong những xí nghiệp này, công nhân làm việc đeo găng tay
trắng và việc đình công là chuyện xa lạ với họ. Với một hệ thống kiểm tra
chặt chẽ, những chiếc xe khi xuất xưởng đều hoàn chỉnh và có chất lượng
không thể chê trách được.
Song hiện nay, công thức chiến thẳng của ngành công nghiệp xe hơi
Nhật Bản đối với các đối thủ cạnh tranh của mình ở châu Âu đã khác xa
trước. Đó là sự phi địa phương hóa sản xuất. Các loại xí nghiệp “di trú”
phát triển nhanh như tia chớp trong một vài năm qua. Các dự báo công khai
của các hãng Nhật cho thấy sự tăng trưởng khủng khiếp này sẽ còn tiếp tục
trong những năm tới. Các loại xí nghiệp phi địa phương hóa có nhiều lợi
thế: tránh được những chấn động mạnh mẽ trên thương trường do việc xuất
khẩu, nắm sát khách hàng, kiểu dáng phù hợp hơn với thị hiếu người tiêu
thụ, bù đắp được sự khan hiếm lao động ở Nhật Bản, khai thác được nguồn
lao động rẻ mạt tại chỗ.
Chúng ta biết rằng qua kinh nghiệm có được, người Nhật càng ngày càng
có những thủ đoạn tinh vi trong việc phi địa phương hóa đến mức đôi khi
biến những kẻ đã kết án họ chỉ dựng lên “những xí nghiệp vệ tinh” thành kẻ
nói dối. Bởi vậy, rất khó tìm thấy người Nhật tại nhà máy Nissan ở
Sunderland (Anh) được mở cửa năm 1984 với sản lượng dự kiến sẽ đạt mức
200.000 xe hơi vào năm 1983: chỉ có hai người Nhật trên tổng số 2.300
công nhân đủ để duy trì liên lạc với trung tâm nghĩa là một phó tổng giám
đốc và một giám đốc tài chánh. Sau thời gian dài do dự và trước sự cạnh
tranh của phương Tây (Volkswagen, Peugeot và Citroen), các hãng sản xuất
xe hơi Nhật Bản đã chuyển hướng sang Trung Quốc. Từ năm 1993, Suzuki
