Hạnh phúc của chúng ta tùy thuộc không những từ những điều kiện bên
ngoài mà còn cần đến những điều kiện ở bên trong. Nếu những điều kiện
bên ngoài có thể cho chúng ta một hạnh phúc miên viễn, thì những người
giàu có chắc hẳn được nhiều an lạc; và những ai không giàu sẽ không sung
sướng hay hạnh phúc. Nhưng cuộc sống cho thấy rằng: có bao người sống
rất hạnh phúc nhưng chẳng giàu; trong khi bao kẻ giàu sang lại đau khổ.
Chẳng hạn ở Ấn Độ, có rất nhiều nhà thông thái, nhiều đạo sĩ cao thâm, và
bao Phật tử sống một cuộc đời rất khiêm nhường nhưng đầy an lạc. Lúc mà
họ hạnh phúc nhất là lúc mà họ từ bỏ sự chạy theo cái tâm lăng xăng lộn
xộn. Sự từ bỏ ngã mạn, giận dữ, si mê, bám víu, v...v... Càng xa lánh những
thứ này thì trong tâm họ càng an lạc.
Những đạo sĩ nổi tiếng như Naropa của Ấn Độ và Milarapa của Tây Tạng,
chẳng có gì hết nhưng tâm hồn họ tràn đầy an lạc. Họ đã từ bỏ cái tâm lăng
xăng, nguyên nhân của những đau khổ.
Chính sự giải thoát, giác ngộ đã đem hạnh phúc lại cho họ. Như Milarapa,
có lúc nhịn ăn cả nhiều ngày, sống trong hang đá, nhưng vẫn được xem là
người hạnh phúc nhất trần gian. Bởi vì ông đã từ bỏ ba thứ độc: tham, sân,
si; và do đó được an lạc, hạnh phúc. Khi mà cái tâm lăng xăng lộn xộn
không còn nữa, thì hạnh phúc, an lạc hiện hữu.
Nếu hạnh phúc tùy thuộc vào những điều kiện bên ngoài thì những nước
giàu có như Mỹ chắc hạnh phúc lắm lắm. Bao người cố gắng bắt chước Mỹ
quốc vì nghĩ rằng giàu như thế mới hạnh phúc. Riêng tôi nhận thấy rằng tôi
tìm được an lạc nơi những quốc gia thiên về tâm linh như Ấn Độ và Nepal.
Ở những quốc gia này, người ta dễ tìm được an lạc. Vì Ấn Độ là một nước
tâm linh, nên ta dễ tìm được sự bình an nơi tinh thần. Khi mà bạn nhìn thấy
những xã hội vật chất và những người sống trong xã hội đó, tinh thần bạn
