Ta đừng quên một thời kỳ mới mẻ của lịch sử kháng chiến Việt Nam sau cả ngàn năm tranh đấu
: trước, ta phải bỏ miền Bắc chạy vào Trung để chống Trung Hoa thì từ đây, ta có thể dựa lưng
vào Trung Hoa mà chống Pháp vì Trung Hoa đang có mối lo « môi hở răng lạnh ». Kể từ thời
kỳ này về sau, cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Nhật có những cơ sở mạnh ở biên giới Hoa
Việt là lẽ tất nhiên và tất nhiên, miền Bắc lại bắt đầu sản xuất những anh hùng mới. Nhưng
1905 sĩ phu Bắc mới vươn vai, 1907 với Đông Kinh Nghĩa Thục mới thực sự đứng lên, song
mãi đến 1903 trở lui, sĩ phu mới đóng vai trò tích cực.
