*
Những phiên toà công khai ở Nga đã được chế tạo như trên, kiểu mẫu đã có
sẵn và cứ thế tiến hành, đúng sự tiên liệu sáng suốt và tùy hứng của Stalin
(bọn đầu óc ngu ngốc cỡ Hitler, Goebbels thì làm sao sánh kịp và cháy tiêu
luôn với chế độ Quốc Xã là phải). Đã có mẫu sẵn, những phiên toà sau chỉ
việc rập theo, năm này sang năm khác, mùa này sang mùa khác. Những
lãnh tụ nóng tính quá: Phiên xử Đảng Kỹ thuật mới có 3 tháng đã muốn có
một vụ khác. Thời gian tổng dượt có 3 tháng quả có ít ỏi, nhưng rồi cũng
chu toàn hết. Màn lại sắp vén lên để ra một tuồng khác: đó là vụ án tổng bộ
Men-xơ-vích.
Vụ án Men-xơ-vích
Dĩ nhiên quan trọng như vụ án Men-xơ-vích phải ra phiên Đặc biệt Tối cao
pháp viện. Ngồi xử án cũng như đứng buộc tội toàn là những nhân vật cũ,
trừ một ông Chánh thẩm là Shvernik, gồm có: Antonov, Saratovsky, có
Krylenko, được Roginsky phụ tá. Vụ án có tính cách chính trị quen thuộc
quá rồi chớ đâu phải kỹ thuật? Nắm vững vai trò rồi, Công tố viện cho lên
sân khấu 14 bị cáo.
Vụ án Men-xơ-vích không những hoàn hảo còn linh động tuyệt vời.
Năm đó tôi mới 12 tuổi. Ba năm liền tôi vẫn chú ý theo dõi chính trị trên
những trang báo Izvestiya lớn tướng, đọc từng hàng một biên bản tốc ký cả
hai vụ án lớn. Trong vụ Đảng Kỹ thuật, tuy đầu óc còn con nít tôi cũng thấy
cả một sự ngụy tạo, che đậy, thông suốt. Nhưng ít nhất cũng còn thấy dàn
cảnh: nào ngoại xâm, nào tê liệt toàn bộ kỹ nghệ, nào chia chác ghế Bộ
trưởng. Vụ án Men-xơ-vích sơ sài hơn, vứt bỏ hết phong cảnh. Bị cáo
không lớn tiếng, nói như không hồn nên không khí trầm trầm đến buồn
ngủ, chán đến muốn ngáp. Nếu phiên toà là một buổi tập tuồng vô vị thì bị
cáo chỉ làm công việc trả bài (có lẽ núp kín trong vỏ ốc Stalin cũng thấy sự
buồn nản quá mức này nên mới cho lệnh đình vụ án Đảng Nông dân đã sửa
soạn xong đâu đấy, mà năm bảy năm sau cũng không đem một vụ án nào ra
xử nữa).
Vụ án đã nản mà bây giờ thuật lại căn cứ theo biên bản tốc ký thì còn gì
