của nhiều tỷ phú ở châu Á, nơi các nhân vật này thường được đối xử như
hình tượng của quốc gia.
Trong lần đến Mexico City tháng 11-2014, một buổi sáng sớm tôi sửng
sốt khi từ phòng khách sạn bước xuống chợt thấy lố nhố trong hành lang
những người đàn ông mặc com-lê, đeo tai nghe và không nói không rằng.
Họ cũng có mặt rải rác trong khoảng sân rợp nắng, nơi tôi gặp gỡ một nhà
báo Mexico trong bữa ăn sáng, và tôi đã hỏi anh ta chuyện gì đang xảy ra.
Những người mặc com-lê là lực lượng an ninh của một trong những tỷ phú
hàng đầu ở Mexico. Là một trùm tư bản hàng nguyên liệu, ông ta tránh né
công luận đến độ báo chí địa phương chỉ mới có được bức ảnh đầu tiên của
ông khi ông ta đến để gặp Tổng thống Enrique Peña Nieto. Khi các tỷ phú
buộc phải lánh mặt đến mức đó, có lẽ có điều gì đó không ổn trong hệ thống
tạo dựng của cải của quốc gia.
Quan hệ gia tộc
Các tỷ phú bất hảo thường ngoi lên từ các đế chế gia đình, nhất là ở các
nước mới nổi, nơi thể chế yếu kém khiến các gia tộc kỳ cựu dễ dàng nuôi
dưỡng các mối quan hệ chính trị tham nhũng. Để xác định các quốc gia mà
quan hệ huyết thống có nhiều xác suất làm suy giảm sự cạnh tranh và xáo
trộn ngôi vị, tôi dùng dữ liệu của Forbes để phân biệt tài sản tỷ phú theo
dạng “tự lập” và “thừa kế”.
Trong 10 nền kinh tế phát triển hàng đầu vào 2015, tỷ trọng tài sản tỷ
phú do thừa kế đạt cao nhất ở mức 65% tại Thụy Điển, Đức và Pháp, và
giảm xuống còn hơn 30% một chút ở Mỹ và Anh Quốc và 14% tại Nhật.
Trong 10 nền kinh tế mới nổi lớn nhất, biên độ thậm chí còn rộng hơn, từ
hơn 80% ở Hàn Quốc đến hơn 50% ở Ấn Độ, Indonesia và Thổ Nhĩ Kỳ,
xuống đến 1% ở Trung Quốc và 0% ở Nga. Mặc dù quan điểm của tôi là nói
chung sự tập trung cao độ tài sản của gia tộc là dấu hiệu xấu cho nền kinh tế,
ta vẫn phải cẩn thận suy xét về nguồn gốc tài sản của gia tộc.
Ở nhiều quốc gia, các tỷ phú mới thường trỗi dậy từ các công ty lâu đời
và chứng kiến tài sản của họ lớn dần lên mức tiền tỷ trong nhiều năm, trong
một số trường hợp thậm chí trong nhiều thế hệ. Trong những trường hợp
