Tư Mã Thiên
Sử Ký Tư Mã Thiên
Nhạc Nghị Liệt Truyện
T
ổ tiên của Nhạc Nghị là Nhạc Dương. Nhạc Dương làm tướng của Ngụy
Văn Hầu đánh lấy được nước Trung Sơn. Ngụy Văn Hầu đem đất Linh Thọ
phong cho Nhạc Dương. Nhạc Dương chết chôn ở Linh Thọ. Con cháu về
sau sống ở đấy. Trung Sơn về sau lại được lập thành một nước. Đến đời Vũ
Linh Vương (325-299 trước Công nguyên) nước Triệu, Vũ Linh Vương lại
diệt Trung Sơn.
Nhạc Nghị là con cháu họ Nhạc. Nhạc Nghị là người hiền, thích việc binh.
Người Triệu quý trọng Nghị. Đến khi Vũ Linh Vương gặp nạn ở Sa Khâu,
Nghị bèn rời khỏi nước Triệu đến nước Ngụy.
Nghị nghe nói Yên Chiêu Vương vì loạn Tử Chi, nên quân Tề đánh quân
Yên thua to. Yên Chiêu Vương oán giận, không ngày nào quên báo thù
nước Tề. Yên là nước nhỏ ở nơi xa xôi hẻo lánh, sức không đủ chống cự,
cho nên nhà vua nhún mình, quý trọng kẻ sĩ. Trước tiên lấy lễ đối xử với
Quách Ngỗi (l) để vời những người hiền. Nhạc Nghị bèn làm sứ giả cho
Ngụy Chiêu Vương sang nước Yên. Vua Yên lấy lễ đối đãi với khách để
tiếp đãi Nhạc Nghị. Nghị trước từ chối vinh dự ấy rồi sau chịu làm tôi. Yên
Chiêu Vương cho làm á khanh. Như thế trong một thời gian dài.
2. Lúc bấy giờ Tề Dẫn Vương mạnh, phía Nam, đánh bại tướng nước Sở là
Đường Muội ở Trọng Khâu; phía Tây, đánh lại quân Tam Tấn ở Quan Tân
rồi cùng Tam Tấn đánh Tần, giúp nước Triệu diệt nước Trung Sơn, phá
nước Tống, mở rộng đất đai hơn ngàn dặm, tranh nhau với Tần Chiêu
Vương để làm đế, được ít lâu Tề Dẫn Vương lại trở về nước.Chư hầu đều
muốn phản lại nước Tần theo Tề.
Dẫn Vương kiêu ngạo, trăm họ không chịu không nổi. Yên Chiêu Vương
hỏi về việc đánh Tề, Nhạc Nghị thưa:
- Nước Tề kế thừa cơ nghiệp để lại của một nước đã làm bá (2), đất rộng,
người đông, khó lòng một mình đánh được. Nếu nhà vua quả thực muốn
