cuối cùng làm xong vào mùa xuân năm 1968 và bệnh viện thứ ba hoàn
thành trong năm. Các bệnh viện chữa trị được khoảng 10% dân thường bị
thương trước khi đóng cửa vào năm 1971. Humphreys và người kế nhiệm
tổ chức được các đội y tế gồm người Mỹ và một số đồng minh chiến đấu
người Úc và người Nam Hàn. AID cũng cử sang những người tình nguyện
tuyển dụng ở Hoa Kỳ trong thời hạn hai tháng. Nhưng mọi cố gắng ấy
không tránh được việc làm cho những bệnh viện tỉnh thành những nơi
chồng chất xác chết.
Vann tin chắc việc nảy sinh dân tị nạn và số lượng mất mát kèm theo
không phải do những trận đánh vào quân địch mà là kết quả của một đường
lối có chủ đích cảu chỉ huy cấp cao. Mỗi lần chúng tôi nói về điều đó, anh
giận dữ như trước đây khi một cố vấn của Sư đoàn 25 tuyên bố rằng nếu
nông dân muốn sống với những người cộng sản thì “họ phải chịu bom
đạn”. Khi ấy, cổ và mặt anh đỏ lên vì bực bội và cuộc nói chuyện kết thúc
bằng một tràng chửi rủa.
Có thể Westmoreland không có ý định gây ra một làn sóng rộng lớn và
những mất mát cho dân thường cao đến vậy. Ông ta bắt đầu cuộc chiến
tranh một cách quá đáng vì chỉ nghĩ đơn giản như DePuy phải “đánh” cho
quân địch đến chết. Nhưng có vẻ dĩ nhiên khi nhận định những hậu quả
chiến lược của mình, ông rút ra những gì ông tưởng là lợi thế và ý thức về
việc mình làm cũng như những người có trách nhiệm trên và dưới ông.
Westmoreland là một người rất lịch sự và cởi mở với báo chí trong những
năm đầu chiến tranh này. Khi một phóng viên kết thúc công việc ở Việt
Nam, anh không ra đi mà không được đặc ân có một ngày cùng
Westmorelan đi trực thăng tham các đơn vị khác nhau. Đấy cũng là trường
hợp của tôi trước khi trở về NEW YORK TIMES ở Washington vào tháng
Tám năm 1966. Tôi có dịp hỏi vị tướng nghĩ gì trước sự mất mát to lớn của
dân thường do máy bay và trọng pháo bắn phá. Ông trả lời :
“Neil, chắc chắn đấy là một vấn đề. Nhưng việc ấy làm cho quân địch
không có sự giúp đỡ của dân chúng, đúng không ?”.
Việc phá hủy không hạn chế, những mất mát thể xác ấy có hậu quả đến
cơ cấu vật chất và tinh thần của đất nước. Việc xây dựng những cỗ máy giết
