HẬU PHI TRUYỆN
Kinh Dịch chép: “Trai giữ vị ở ngoài, gái giữ vị ở trong; trai-gái giữ vị là
nghĩa lớn của trời đất vậy”. Những bậc vua hiền ngày xưa, chẳng ai không
định rõ phép tắc trông coi Hậu phi, thuận theo đức của trời đất, cho nên hai
vị phi tần gả đến bến Quy
thì đạo của nhà Ngu được thịnh, Nhâm-Tự kết
theo họ Cơ
thì nhà Chu yên ổn, việc hưng phế được mất, đều bởi nguyên
nhân ấy. Kinh Xuân thư chép rằng thiên tử được lấy mười hai vợ, chư hầu
được lấy chín vợ, xét về tình lý, đấy là phép tắc chẳng đổi vậy. Nhưng đời
cuối phóng túng, mặc ý xa xỉ, khiến cho trai-gái kết oán, nhiễu động khí
hòa, riêng sắc đẹp được tôn sùng, không chuộng tính hiền thục, cho nên
giáo hoá đổ nát mà phép tắc huỷ hoại, há chẳng tiếc sao! Than ôi, bậc có
nước có nhà, nên lấy đó làm tấm gương lâu dài vậy!
Theo phép chế của nhà Hán, bà nội của Đế gọi là Thái hoàng thái hậu,
mẹ của Đế gọi là Hoàng thái hậu, phi của Đế gọi là Hoàng hậu, ngoài ra ở
nội cung có hơn mười bốn bậc. Nhà Nguỵ dựa theo pháp chế nhà Hán,
danh hiệu của mẫu hậu, đều như phép cũ, từ phu nhân xuống dưới, mỗi đời
lại có thêm bớt. Thái Tổ dựng nước, bắt đầu mệnh đặt ra Vương hậu, dưới
có năm bậc: có Phu nhân, có Chiêu nghi, có Tiệp dư, có Dung hoa, có Mĩ
nhân. Văn Đế thêm Quý tần, Thục viện, Tu dung, Thuận thành, Lương
nhân. Minh Đế tăng thêm Thục phi, Chiêu hoa, Tu nghi; bỏ chức Thuận
thành. Giữa năm Thái Hoà mới lập lại Phu nhân, tăng ngôi vị ở trên bậc
Thục phi. Từ bậc Phu nhân trở xuống có cả thảy mười hai bậc: Quý tần,
Phu nhân, ngôi vị đứng sau Hoàng hậu, tước không ai sánh được; ngôi
Thục phi ngang quan Tướng quốc, tước sánh Vương chư hầu; Thục viện
ngang quan Ngự sử đại phu, bằng tước Huyện công; Chiêu nghi ngang tước
Huyện hầu; Chiêu hoa ngang tước Hương hầu; Tu dung ngang tước Đình
hầu; Tu nghi ngang tước Quan nội hầu; Tiệp dư ngang quan ‘bổng hai
nghìn thạch’; Dung hoa ngang quan “bổng hai nghìn thạch’; Mĩ nhân sánh
ngang quan ‘có bổng hai nghìn thạch’; Lương nhân ngang quan ‘bổng
nghìn thạch’.
