[
“Quảng trường, nơi công chúng tụ tập rất đông. Tại đây đang xảy ra một cuộc tranh
chấp. Hai người cãi nhau về chuyện bồi thường một vụ giết người. Người này quả
quyết là đã trả hết rồi và tuyên bố như vậy trước đám đông, người kia chối là chưa
nhận được tí gì. Cả hai cùng đổ xô đến một người làm chứng (un juge: quan tòa - NVK
chua thêm) cho rõ trắng đen. Công chúng hò la, người về phe này, kẻ về phe kia, người
bênh bên này, kẻ bênh bên nọ. Những người truyền lệnh dẹp đám đông. Các vị kỳ cựu
ngồi trên những phiến đá nhẵn bóng, trong vòng tròn bất khả xâm phạm. Quyền trượng
của họ ở trong tay những người truyền lệnh đang nói oang oang. Thế rồi họ lấy lại
quyền trượng đứng lên và lần lượt phán xử. Chính giữa đặt hai lẵng vàng để thưởng
cho người phân xử công bằng nhất”. Xem những cảnh chạm khắc trên khiên Achille
trong Iliade của Homère. NXB Văn học, Hà Nội, 1966, tr. 86 (Phan Thị Miến dịch) “...
Khi tôi thấy lại được cái bè gỗ của tôi từ miệng Charypde lao ra thì lúc đó là lúc thời
gian đã muộn, là lúc mà quan tòa Juge sau khi đã xử biết bao vụ kiện giữa đám người
này người khác từ quảng trường trở về để ăn bữa tối...”. Xem Odyssée, Homère, khúc
ca XII, câu thơ 435-440. Bản dịch sang Pháp văn của Victor Bérard “Les Belles
Lettres” Paris.
