vương của Inca, Manco Capac đã dùng cây trượng vàng do thần Mặt trời
ban cho để định đô tại Cuzco. Bởi là nền tảng lập quốc của Inca nên được
gọi là "cái rốn của mặt đất", mang ý nghĩa là trung tâm của bốn phương.
Qua đó có thể thấy nơi được gọi là trung tâm của thế giới - Cuzco có địa vị
thần thánh đến cỡ nào trong lòng của người dân khi ấy.
Vào trong thành Cuzco, tôi và Tuyền béo hoàn toàn biến thành mắt
mù tai điếc. Đối với cái cố đô mang nặng phong thổ nhân tình của một nơi
xa lạ, chúng tôi mới là người nước ngoài. Đường xá nơi đây vừa hẹp vừa
bụi mù, khắp mọi nơi là những con đường thô sơ lát đá. Những công trình
kiến trúc được xây dựng theo địa hình tự nhiên, trong đó không thiếu
những công trình do thực dân Tây Ban Nha xây dựng. Hai bên đường xá
nhỏ hẹp chi chít những quầy hàng của tiểu thương buôn bán sản phẩm thổ
sản. Ăn mày ngồi lê lết dưới tường thành. Người đi lại trên đường phần lớn
là người Anh-điêng có làn da màu đỏ. Họ khoác áo choàng dệt bằng lông
lạc đà, đội mũ chóp nhọn đặc trưng của thổ dân. Khi nhóm người da vàng
chúng tôi đi ngang qua, tất cả họ đều tò mò dõi mắt nhìn theo. Bời vì ngay
cả một câu đơn giản bằng tiếng Tây Ban Nha cũng không biết, cho nên mỗi
khi được chào hỏi tôi thực sự chẳng biết đáp lại thế nào, đành phải liên tục
nở nụ cười thân thiện với những người đi ngang qua. Do cười quá lâu, cơ
mặt đã cứng hết cả lại.
Khi còn ở trên xe lửa, chúng tôi đã xác định trước kế hoạch hành
động, đầu tiên sẽ tới Cuzco. Người dẫn đường mà Vương Phổ Nguyên đã
bố trí trước cho chúng tôi sống ở nơi này, là nghiên cứu viên của viện bảo
tàng Cuzco. Theo lời Đầu Trọc, vị nghiên cứu viên này là con lai giữa
người Anh-điêng và người Tây Ban Nha, quanh năm chỉ vùi đầu vào
nghiên cứu văn hóa Inca, có kinh nghiệm khảo cổ trong rừng nhiệt đới, biết
nói tiếng Quechua(1) của người Inca, có sự trợ giúp đắc lực đối với chuyến
đi này của chúng ta. Trước kia, mỗi lần Vương Phổ Nguyên tổ chức đội
thám hiểm đều mời vị nghiên cứu viên đáng kính này làm cố vấn. Có ông
ta, chúng ta đương nhiên sẽ như hổ thêm cánh. Tuy nhiên, tôi cũng nói
