đó, sử dụng các công cụ và phương pháp loại bỏ những sự kiện hiếm hoi.
Việc dự đoán đã được thể chế hóa một cách vững chắc trong thế giới của
chúng ta. Chúng ta là những gã khờ ủng hộ cho những ai giúp đỡ mình
vượt qua sự bất định, dù đó là một thầy bói hay các viện sĩ (ngu dốt) có
nhiều công trình được xuất bản, hay các viên chức nhà nước sử dụng
phương pháp toán học dởm.
Từ Yogi Berra đến Henri Poincaré
Huấn luyện viên bóng chày lừng danh Yogi Berra đã từng nói, “Rất khó
đưa ra dự đoán, nhất là về tương lai”. Dù không có các bài viết để được
công nhận là nhà triết học, và bất kể sự thông thái cũng như khả năng trí
tuệ của mình, Berra có thể tự cho rằng mình biết đôi điều về tính ngẫu
nhiên. Là một vận động viên kiêm huấn luyện viên bóng chày, ông luôn
thực hành về tính bất định, thường xuyên đối mặt với những kết quả ngẫu
nhiên, và đồng thời khắc cốt ghi tâm những gì chúng mang đến.
Thực ra, Yogi Berra không phải là người duy nhất nghĩ rằng phần lớn
những điều sắp xảy ra trong tương lai đều vượt ngoài khả năng của chúng
ta. Nhiều người khác, dù ít nổi tiếng nhưng tài giỏi không kém, cũng đã
kiểm tra các giới hạn trong vấn đề này, từ các nhà triết học như Jacques
Hadamard và Henri Poincaré (thường được gọi là các nhà toán học), đến
nhà triết học Friedrich von Hayek (thường được mô tả như một nhà kinh tế
học, than ôi!) cho tới nhà triết học Karl Popper (thường được biết đến như
một triết gia). Chúng ta có thể yên tâm gọi đây là sự kết hợp Berra-
Hadamard-Poincaré-Hayek-Popper - thứ sẽ áp đặt những giới hạn về cấu
trúc vào lĩnh vực dự đoán.
“Tương lai không giống như những gì đã từng xảy ra”, Berra nói.
Có
vẻ như ông ta đã đúng: những thứ chúng ta có được trong khả năng của
mình để định hình (và dự đoán) thế giới có thể trở nên quá nhỏ bé so với sự
phức tạp của nó - ở đây muốn nói đến vai trò ngày càng lớn của những điều
không thể dự đoán được. Vai trò của Thiên Nga Đen càng lớn thì chúng ta
càng khó dự đoán. Xin lỗi.
