khiến tôi tìm hiểu sâu hơn về động lực của Thiên Nga Đen. Nó diễn ra vào
một buổi chiều tháng Hai, năm tôi hai mươi hai tuổi, tại hành lang của tòa
nhà số 3400 Phố Walnut ở Philadelphia. Một sinh viên năm thứ hai trường
Wharton đã khuyên tôi hãy kiếm một nghề gì đó “có tính thang bậc”, một
nghề mà người ta không trả lương cho bạn theo giờ và vì thế, buộc phải
tuân theo những giới hạn về lượng công việc của bạn. Đó là một cách rất
đơn giản để phân biệt các dạng nghề nghiệp, và cũng từ đó có thể khái quát
hóa sự khác nhau giữa các loại biến cố bất định - và nó cũng đưa tôi đến
một bài toán lớn của triết học, bài toán về phương pháp quy nạp, tên
chuyên môn của Thiên Nga Đen. Nó giúp tôi thay đổi Thiên Nga Đen từ
một ngõ cụt lôgic thành một giải pháp dễ thực thi, và, như chúng ta sẽ thấy
trong những chương sau, nhằm nuôi dưỡng nó trên nền trải nghiệm thực tế.
Làm sao một lời khuyên nghề nghiệp lại dẫn đến những ý tưởng như thế
về bản chất của tính bất định? Với các nghề như nha sĩ, tư vấn viên hay
nhân viên mát-xa thì không có chuyện thăng tiến theo thang bậc: thu nhập
trên số lượng bệnh nhân hay khách hàng mà họ tiếp xúc trong một khoảng
thời gian nhất định dường như không đổi. Còn đối với gái điếm, họ hoạt
động theo giờ và (thường) được trả công theo giờ. Hơn nữa, (theo tôi) hình
thức cũng là điều kiện cần thiết cho dịch vụ mà bạn cung cấp. Nếu định mở
một nhà hàng đẹp mắt, tốt hơn hết bạn nên trang trí hài hòa khắp các căn
phòng (trừ phi bạn thực hiện việc nhượng quyền cửa hàng đó). Với những
nghề này, dù mức lương được trả có cao cỡ nào thì thu nhập vẫn theo quy
luật trọng trường. Mức thu nhập sẽ phụ thuộc vào những nỗ lực không
ngừng của bạn nhiều hơn so với chất lượng của các quyết định mà bạn đưa
ra. Hơn nữa, các loại công việc này rất dễ dự đoán: nó sẽ thay đổi nhưng
không đến mức làm cho thu nhập trong một ngày của bạn có thể nhiều hơn
thu nhập mà bạn kiếm được trong suốt quãng đời còn lại. Nói cách khác, nó
không bị chi phối bởi yếu tố Thiên Nga Đen. Yevgenia Nikolayevna hẳn đã
không thể vượt qua hố sâu ngăn cách giữa một kẻ “chiếu dưới” và một
người quyền uy tối thượng chỉ sau một đêm nếu cô ta là một kế toán thuế
hay chuyên gia về chứng sa ruột (mà lẽ ra cô ta cũng không nên là một kẻ
“chiếu dưới”).
