Bảng 1 tóm tắt những khác biệt giữa hai nguồn động lực mà tôi sẽ trình
bày trong phần còn lại của cuốn sách; việc nhầm lẫn cột bên trái với cột
bên phải có thể gây ra những hậu quả thảm khốc (hoặc may mắn tột cùng).
Mặc dù chứng tỏ Extremistan là nơi chứa đựng hầu hết hành động Thiên
Nga Đen nhưng minh họa trên cũng chỉ là một phép tính xấp xỉ thô sơ - xin
đừng Plato hóa, đừng đơn giản hóa nó hơn mức cần thiết.
Không phải lúc nào Extremistan cũng đồng nghĩa với Thiên Nga Đen.
Một số biến cố hiếm xảy ra và có ý nghĩa lớn, nhưng trong một chừng mực
nào đó, vẫn có thể dự đoán được, đặc biệt với những ai luôn sẵn sàng chờ
đón chúng và có những công cụ để hiểu được chúng (thay vì lắng nghe các
nhà thống kê, nhà kinh tế học, và những tên “lang băm” với biến thể đường
cong hình chuông). Chúng là những biến cố gần giống Thiên Nga Đen.
Trong một chừng mực nào đó, người ta có thể kiểm soát những biến cố đó
về mặt khoa học - nghĩa là nếu biết được phạm vi ảnh hưởng của chúng,
bạn sẽ ít bất ngờ hơn khi chúng xuất hiện; những biến cố này tuy hiếm,
nhưng mọi người đã có sự chuẩn bị. Tôi gọi trường hợp đặc biệt về những
chú Thiên Nga “xám” này là sự ngẫu nhiên của tập hợp Mandelbrot. Danh
mục này bao gồm tính ngẫu nhiên sản sinh ra các hiện tượng thường được
biết đến qua các thuật ngữ như có tính thang bậc, tính chất bất biến đối với
các phép thay đổi kích thước (scale-invariant), định luật lũy thừa, định luật
Pareto-Zipf, định luật Yule, các quy trình Paretian-stable, Levy-stable và
định luật fractal, nhưng bây giờ, chúng ta tạm thời không quan tâm đến
chúng nữa bởi chúng sẽ được trình bày cụ thể hơn trong Phần 3. Theo mạch
của chương này, những sự kiện đó có tính thang bậc, nhưng bạn có thể biết
thêm đôi chút về cách thức leo thang của chúng bởi chúng cũng tuân theo
các quy luật của tự nhiên.
Bạn vẫn có thể nếm trải những biến cố Thiên Nga Đen nghiêm trọng
trong Mediocristan, dù điều này không dễ dàng gì. Bằng cách nào? Có thể
bạn sẽ quên rằng mọi việc luôn có tính ngẫu nhiên, và nghĩ rằng nó có tính
tiền định để rồi chuốc lấy bất ngờ. Hoặc bạn có thể đi bằng đường hầm và
bỏ lỡ mất một nguồn tập hợp sự bất định, dù dữ dội hay ôn hòa, do thiếu
