ANTHONY GREY & NGUYỄN ƯỚC
TRĂNG HUYẾT
TẬP I - Phần Thứ Hai - Hận Thù Của Triệu Cu-Li - 1929-1930
- 14 -
Con đường hẹp và lộng gió, chạy dài giữa những cánh đồng bỏ hoang của
xứ Nghệ An, một tỉnh mạn bắc Trung kỳ, sáng lờ mờ dưới ánh trăng lưỡi
liềm khi Đào văn Lật nhắm hướng bắc, ra sức đạp xe thật nhanh trong trời
đêm chưa rạng ngày 12 tháng Chín năm 1930.
Còn một giờ nữa mới tới bình minh. Nơi phía bắc, các đỉnh nhọn Đèo
Ngang khi ẩn khi hiện dưới ánh trăng nhàn nhạt, nhìn xa xa tựa một hàm
rồng lởm chởm và âm u. Cảnh núi non bao giờ cũng làm dấy lên trong lòng
Lật những xúc động bồi hồi. Tại rất nhiều nơi trong tỉnh này, nơi chôn nhau
cắt rốn của Lật, có đầy dẫy những rặng núi dương mõm đá xương xẩu lên
trời rồi dồn đuổi nhau chạy là đà xuống mặt biển.
Lật luôn luôn có ấn tượng rằng núi non và ruộng vườn xứ này là những cội
rễ vững chãi của đời mình. Bị ép sát giữa núi cao và biển sâu, đất đai canh
tác nơi đây chỗ nào cũng chật hẹp lại đầy sỏi đá, không chút phì nhiêu so
với các tỉnh châu thổ quanh Hà Nội hoặc vùng đồng bằng lục tỉnh quanh
Sài Gòn. Có lẽ bởi thế, qua nhiều thế hệ, từ xứ này phát sinh các dòng dõi
của những con người có sức bật và tính bất khuất mà Lật tự hào mình được
làm hậu duệ. Họ quen đấu tranh khắc nghiệt để sống sót. Gần như hầu hết
thủ lãnh các cuộc khởi nghĩa của nông dân trong lịch sử dân tộc đều phát
xuất từ xứ Thanh Nghệ này — kể cả, Lật ngẫm nghĩ một cách cay đắng —
Nguyễn Ái Quốc.
Suốt ba tháng vừa qua, cuộc gặp gỡ của Lật với lãnh tụ cộng sản dưới lốt
cu-li xe kéo ấy tiếp tục sống mạnh mẽ trong trí nhớ anh. Cùng với thời gian
dần trôi, hình bóng cụ thể và có sức thôi miên lạ lùng của người ấy để lại
trong anh một ấn tượng ngày càng sâu sắc. Nhưng trên tất cả, những lời
bình phẩm vừa mỉa mai vừa hóm hỉnh của ông tiếp tục ray rứt tâm trí Lật.
Bên cạnh đó, hệ quả sự thất bại của Việt Nam Quốc Dân Đảng khiến hàng
ngũ những người theo dân tộc chủ nghĩa gần như phân rã, địa phương hóa,
