156
sống thanh bình, không chiến tranh, không loạn lạc
của nhân dân. Thế mới biết, Nguyễn Bỉnh Khiêm có
uy vọng lớn đến nhường nào.
Nguyễn Bỉnh Khiêm là tác giả lớn của văn học
thế kỷ XVI. Ông để lại đến nay hai tập thơ chữ Hán
là Bạch Vân am thi tập và tập thơ chữ Nôm Bạch Vân
quốc ngữ thi. Thơ của ông có chiều sâu của sự triết lý
nhưng cũng rất chân tình. Chân tình trong sự lo
nước, thương đời:
Buốt lòng thương dân đói rét
Ai nêu đại nghĩa diệt hung tàn.
(Cảm hứng)
Chân tình khi khuyên nhủ, bàn bạc, mách bảo
điều hơn lẽ thiệt cho đời, thậm chí chân tình ngay cả
khi phê phán, tố cáo những tệ nạn xã hội và cảnh
cáo bọn giàu sang ăn trên, ngồi trốc:
Có thuở được thời mèo đuổi chuột
Đến khi thất thế kiến tha bò.
Thơ của ông cũng hồn nhiên, phóng khoáng và
giản dị như chính con người ông vậy. Nhưng tư
tưởng nổi bật trong thơ ông vẫn là nỗi lo nước,
thương dân, phản đối chiến tranh phong kiến, và
khi nào cũng mong mỏi:
Bao giờ được thấy lại cảnh thịnh trị
Trời đất như xưa một vẻ thái hòa.
157
TRẠNG NGUYÊN GIÁP HẢI
(1507 - 1586)
Giáp Hải còn gọi là Giáp Trưng, tự Tiềm Phu,
hiệu Tiết Trai. Ông nguyên quán ở làng Công Luận,
thị trấn Văn Giang, huyện Văn Giang, trấn Hải Dương
(nay thuộc tỉnh Hưng Yên). Thuở nhỏ, nhà nghèo,
lại mồ côi cha nên được một gia đình ở xã Dĩnh Kế,
huyện Phượng Nhãn (nay thuộc thôn Dĩnh Kế,
thành phố Bắc Giang, tỉnh Bắc Giang) đón về làm
con nuôi, cho ăn học và trưởng thành ở đó.
Ông đỗ Trạng nguyên khoa Mậu Tuất, niên
hiệu Đại Chính thứ 9 (1538) đời vua Mạc Đăng
Doanh. Làm quan đến chức Lục bộ Thượng thư
kiêm Đông các, Nhập thị, Kinh diên, Thái bảo,
tước Sách Quốc công
1
.
Trạng nguyên Giáp Hải là người yêu nước
thương dân lại có tài văn học, giỏi về bang giao từ
_______________
1. Xem Ngô Đức Thọ (Chủ biên): Các nhà khoa bảng
Việt Nam (1075-1919), Sđd.
