162
TRẠNG NGUYÊN TRẦN VĂN BẢO
(1524 – 1586)
Trần Văn Bảo người làng Cổ Chử, huyện Giao Thủy,
phủ Thiên Trường, trấn Sơn Nam (nay thuộc xã Hồng
Quang, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định). Nguyên gốc
làng Đại Bối, huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa, vốn
thuộc dòng dõi họ Lê. Thân sinh ông là Lê Minh Triết, húy
Văn Linh, tự Minh Đạt, làm quan triều nhà Lê tước Hán
Quận Công, lấy bà Trần Thị Từ Huệ người làng Cổ Chử,
sinh ra ông. Ban đầu ông có tên Lê Minh Bảo, sau mới đổi
thành Trần Văn Bảo.
Trần Văn Bảo đỗ Trạng nguyên khoa Canh Tuất,
niên hiệu Cảnh Lịch thứ 3 (1550), đời vua Mạc Phúc
Nguyên. Sau khi thi đỗ, ông ra làm quan, thăng đến
chức Thượng thư, tước Nghĩa Sơn bá. Sau khi mất
được truy phong tước Nghĩa quận công. Ông được
vua Mạc cử đi sứ nhà Minh. Sau ba lần dâng sớ xin
vua Mạc cải cách chính sự, nhà vua chấp thuận
nhưng không thi hành, ông xin từ quan về trí sĩ.
Nhà Lê Trung Hưng vời ông ra làm quan nhưng
ông từ chối, giữ lòng trung với nhà Mạc, theo truyền
thống của kẻ sĩ không thờ hai triều.
163
Ngày 1 tháng 2 năm Bính Tuất (1586), ông từ biệt
gia đình, di cư về làng Phù Tải, huyện Bình Lục,
tỉnh Hà Nam (nay là thôn Giải Đông, xã An Đổ,
huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam) để ẩn dật và mất tại
đó. Mộ ông táng ở làng Phù Tải, huyện Bình Lục,
tỉnh Hà Nam. Ông được sắc phong Dực Bảo Trung
Hưng Linh Phù Tôn Thần, gia tặng Đoan Túc Tướng
Công Tôn Thần. Tại Phù Tải có đền thờ Trạng
nguyên rất khang trang, có đủ đồ thờ tự, như: kiệu,
bát biểu, võng lọng, v.v...
Sử sách ghi chép nhiều về Trạng nguyên Trần
Văn Bảo. Riêng sách Lịch triều hiến chương loại chí,
mục “Nhân vật chí”, sử gia Phan Huy Chú đã xếp
Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm và Trạng nguyên
Trần Văn Bảo vào bậc “Đức nghiệp chi Nho”.
