190
TRẠNG NGUYÊN NGUYỄN ĐĂNG ĐẠO
*
(1651 - 1719)
Nguyễn Đăng Đạo người xã Hoài Bão, huyện
Tiên Du (nay là xã Liên Bão, huyện Tiên Du, tỉnh
Bắc Ninh). Sau, ông đổi tên là Đăng Liên.
Ông thi đỗ Trạng nguyên khoa Quý Hợi (1683)
đời Lê Hy Tông. Năm ấy ông mới 33 tuổi.
Ông làm quan đến chức Binh bộ Thượng thư,
Tham tụng kiêm Đông các Đại học sĩ, tước Bá. Khi
mất được truy tặng chức Lại bộ Thượng thư, tước
Thọ quận công.
Tác phẩm hiện còn 8 bài thơ chép trong Toàn Việt
thi lục.
GIAI THOẠI
VỀ TRẠNG NGUYÊN NGUYỄN ĐĂNG ĐẠO
1. Ba tuổi đã tiếp sứ thần
Sinh trưởng nơi quê hương văn hiến, trong một
_______________
*
Trần Hồng Đức (Biên soạn): Các vị Trạng nguyên,
Bảng nhãn, Thám hoa qua các triều đại phong kiến Việt Nam,
Sđd.
191
dòng họ Nho gia, một gia đình có người mẹ thông
minh nhân đức, một người cha phong độ hiền tài,
Nguyễn Đăng Đạo thuở nhỏ đã tỏ ra hơn người,
thông minh đĩnh ngộ, chăm chỉ học hành, có chí nối
nghiệp cha ông, dòng họ.
Tương truyền, khi phu nhân Ngọc Nhĩ có thai
Nguyễn Đăng Đạo, một đêm mùa Hạ trăng sáng
như ban ngày, bà ra giếng lấy nước, chợt thấy một
ngôi sao lớn rơi vào thùng nước bèn lấy khăn bịt
miệng thùng lại mang về. Sáng hôm sau, bà nói
chuyện với Đông các Nguyễn Đăng Cảo (anh trai
của Nguyễn Đăng Minh, bác ruột Nguyễn Đăng
Đạo) nghe việc sao rơi vào thùng nước đêm qua,
ông Đăng Cảo cho là điềm lành, khuyên bà dùng
nước ở thùng đó để ăn uống sẽ sinh quý tử. Bà Ngọc
Nhĩ mang thai sinh được một cậu con trai, mặt mũi
khôi ngô sáng sủa, đặt tên là Nguyễn Đăng Đạo.
Lúc mới 1 tuổi, Nguyễn Đăng Đạo thường được
bác ruột là Thám hoa Nguyễn Đăng Cảo rất yêu
quý, lúc nào cũng cho theo bên cạnh hoặc bế đi chơi.
Nguyễn Đăng Cảo thường khoe với mọi người về
Nguyễn Đăng Đạo rằng:
- Triều đình ghét ta không cho đỗ Trạng nguyên,
nhưng còn thằng bé này ngày sau không cho nó đỗ
là không được đâu!
Khi lên 3 tuổi, Nguyễn Đăng Đạo được bác
Nguyễn Đăng Cảo cho theo lên biên giới nhân một
chuyến đi tiếp sứ nhà Thanh. Sứ nhà Thanh trông
