Khuyết Danh
Trạng Quỳnh
Dê đực chửa
Quan tư thiên xem thiên văn, thấy về địa phận tỉnh Thanh có một ngôi sao
sáng, chắc ở đấy có người tài, nhưng không biết làng nào, mới tâu vua. Vua
giao cho đinh thần xét. Có một vị tâu:
- Xin tư cho tỉnh thần Thanh Hoá sức mỗi làng phải tiến một con dê đực
chửa, hạn một tháng, không có thì trị tội.
Trát về đến làng, các cụ kỳ lão lo sốt vó, nhất là ông thân sinh ra Quỳnh lại
càng sợ, ông ta là huynh thứ trong làng, tất phải tội trước. Ông ta về phàn
nàn nhà vua đòi những chuyện oái oăm. Quỳnh thấy bố buồn rầu mới hỏi:
- Hôm nay thầy có việc gì mà không được vui?
Ông bố đương bực mình liền mắng:
- Việc làng, việc nước, trẻ con biết gì mà hỏi?
Quỳnh nhất định hỏi cho ra, ông bố phải kể thực cho nghe. Quỳnh nghe
xong, thưa:
- Con tưởng việc gì, chứ việc ấy thì thầy không phải lo! Nhà vua bắt mua
một con, chứ bắt mua mười con cũng có. Xin thầy cứ ra nhận lời với làng,
chồng cho con trăm quan tiền để con đi mua. Không thì mình chịu tội cho
cả làng.
Ông bố thấy con nói thế, lạ lắm, nhưng nghĩ bụng: "Ta thử nghe trẻ con
xem sao!" mới đánh liều ra nhận với làng, làm tờ cam đoan, đem tiền về
bảo con đi mua. Sáng sớm, hai bố con khăn gói, cơm nắm, vác chục quan
tiền ra Thăng Long mua dê. Ðến nơi, Quỳnh nói với bố hỏi dò xem hôm
nào vua ngự chơi phố. Hôm đó, Quỳnh dậy thật sớm, lén xuống dưới cổng
cửa Ðông nằm chực. Ðợi đến quá ngọ, nghe tiếng xe ngựa quan quân đi
xình xịch trên cổng, Quỳnh liền khóc oà lên. Vừa lúc xa giá đi qua, vua
nghe tiếng trẻ khóc mà không thấy người, sai lính đi tìm, lôi được Quỳnh ở
dưới cống lên. Vua hỏi:
- Sao mày lại chui xuống cống?
Quỳnh giả vờ không biết là vua, nói:
- Thưa ông, tôi thấy xe ngựa đông, sợ chết chẹt nên tránh xuống cống. -
