Vistula
ra toàn nước Đức, nước Phổ gây dựng, khai thác tính kỷ luật và
dịch vụ công để thay thế cho dân số và nguồn lực lớn hơn của những nước
được trời phú. Chia thành hai phần không liền kề nhau, nước này lao đao
khi rơi vào vùng ảnh hưởng của Áo, Thụy Điển, Nga, và Ba Lan. Dân cư
tương đối thưa thớt; sức mạnh của nước này là tính kỷ luật mà nhờ đó nó
có thể huy động nguồn lực hạn chế của mình. Tài sản lớn nhất của nước
này là ý thức công dân, một bộ máy hành chính hiệu quả và một đội quân
được huấn luyện tốt.
Khi Frederick II lên ngôi năm 1740, ông dường như là ứng viên không
ngờ đối với sự vĩ đại mà lịch sử đã ban cho ông. Nhận thấy địa vị thái tử
phải tuân thủ kỷ luật quá khắt khe, ông đã cố chạy trốn sang Anh cùng với
một người bạn tên là Hans Hermann von Katte. Hai người bị bắt. Nhà vua
ra lệnh chặt đầu von Katte ngay trước mặt Frederick, sau khi đưa ra một tòa
án quân sự do chính Nhà vua đứng đầu. Nhà vua chất vấn con trai mình
bằng 178 câu hỏi mà Frederick đã trả lời khôn khéo tới mức được vua cha
phục chức.
Frederick sống sót qua lần trải nghiệm sinh tử này chỉ có thể bằng
cách áp dụng tinh thần trách nhiệm khắc khổ của vua cha và hình thành
một thái độ bất tín xã hội nói chung đối với đồng loại. Frederick cho rằng
quyền cá nhân của mình là tuyệt đối, nhưng các chính sách của ông bị bó
cứng trong khuôn khổ các nguyên tắc raison d’état (lợi ích quốc gia) mà
Richelieu đã đề ra từ một thế kỷ trước đó. Cương lĩnh của ông cho rằng
“Những người cai trị là nô lệ cho các nguồn lực của họ, lợi ích quốc gia là
luật của họ và luật này bất khả xâm phạm.” Dũng cảm và lãng tử (Frederick
nói và viết bằng tiếng Pháp, sáng tác những bài thơ tình lãng mạn bằng
tiếng Pháp ngay cả khi đang trong các chiến dịch quân sự, đặt phụ đề cho
một trong những tác phẩm văn chương của mình là “Pas mal trop pour la
veille d’une grande bataille” (Không quá tệ trước một trận đấu lớn), ông là
hiện thân cho thời đại mới về quản lý nhà nước Khai sáng qua chế độ độc
tài nhân từ, có được sự chính danh nhờ tính hiệu quả của nó chứ không
phải do ý thức hệ.
