LUẬN VỀ HƯNG VONG
N
ăm Trinh Quán thứ nhất, Thái Tông nhân lúc nhàn rỗi hỏi các thị
thần:
− Chu Võ Vương dẹp loạn thời Thương Trụ mà có được thiên hạ,
Tần Thủy Hoàng thừa lúc nhà Chu suy yếu nên thôn tính sáu nước,
cách họ lấy được thiên hạ không có gì khác nhau, nhưng đế nghiệp dài
ngắn sao lại chênh lệch như thế?
Thượng thư hữu bộc xạ Tiêu Vũ đáp:
− Thương Trụ bạo ngược, người trong thiên hạ đều oán hận nên
chư hầu không hẹn mà cùng hội sư với Chu Võ Vương. Triều Chu tuy
suy yếu, nhưng sáu nước vô tội, Tần Thủy Hoàng lại cậy mưu trí và
dũng lực, dần xâm chiếm các nước. Dẹp thiên hạ tuy giống nhau,
nhưng lòng người và thế thái khác nhau.
Thái Tông nói:
− Không phải, sau khi nhà Chu thế nhà Ân, đã nỗ lực mở rộng
nhân nghĩa; nước Tần đã đạt được mục đích, nhưng chuyên làm điều
gian trá bạo ngược, họ không những lấy được thiên hạ theo cách khác
nhau, mà cách giữ gìn giang sơn cũng khác nhau, cho nên đế nghiệp
ngắn dài phụ thuộc vào điều này vậy.
✽✽✽
Năm Trinh Quán thứ năm, Thái Tông nói với các thị thần:
− Ý trời muốn làm cho người tốt được phúc kẻ xấu gặp họa, điều
này rất hiệu nghiệm. Ngày trước Khải Thị Khả Hãn của tộc Đột Quyết
mất nước cậy nhờ nhà Tùy, Tùy Văn Đế không tiếc lương thực vải
