Cái xấu xí của tuổi già, không một ai miêu tả man rợ hơn Juvénal. Trong tập
Satire thứ mười, ông khuyên người ta đề phòng những ước mơ dại dột: trong đó,
mong sống lâu là một:
“Có những nỗi khổ đau nào mà tuổi già kéo dài không phải chịu đựng! Trước
hết, là gương mặt biến dạng, xấu xí, không còn nhận ra được; thay vì cho làn da,
là những cặp má xệ xuống, là những nếp nhăn giống nếp nhăn một con khỉ cái
gãi gãi xung quanh cái miệng móm mém trong những khu rừng rậm rạp ở
Thabarca... Tất cả mọi người già đều giống nhau: giọng nói run rẩy và tay chân
cũng vậy; không còn tóc trên sọ dừa láng bóng; cánh mũi ướt nhèm như mũi trẻ
thơ. Để nhai bánh mỳ, người già tội nghiệp chỉ còn lợi không răng. Ông ta ăn
bám vào vợ con tới mức làm nản lòng cả một Cossus, kẻ mưu toan chiếm đoạt
các bản di chúc. Vòm miệng cứng lại không còn cho phép thưởng thức cơm
rượu như xưa. Còn tình yêu, thì ông đã quên từ lâu... Trong số người già, người
này đau vai, người kia đau thận, người nọ đau đùi. Người mù cả hai mắt thì ganh
tị người chột... Người già không còn tỉnh táo nữa. Cái giá phải trả cho một cuộc
sống kéo dài, là những mất mát thường xuyên, những tang tóc liên tục và cảnh
già lão trong trang phục màu đen, giữa một nỗi buồn vô tận”.
Suy sụp về sinh học, tàn phế, què cụt, không có gì trong bức tranh này bù trừ
cho những nỗi khốn cùng của tuổi già. Juvénal kết luận về tình hình này bằng
một ý tưởng chưa ai từng nêu lên: già đi, tức là trông thấy cái chết của những
người thân, là chịu cảnh tang tóc và sầu não
.
Các nhà thơ La Mã miêu tả một cách đặc biệt dữ dội vẻ xấu xí của các bà già.
Trong Épodes, Horace miêu tả tởm lợm một người đàn bà già điên vì tình, và
ông cũng không dịu dàng hơn với mụ phù thủy Canidie. Vẻ ngoài của người đàn
bà có tuổi thật xấu xí: “Răng thì đen, trán nhăn nheo, ngực mềm nhẽo như cặp
vú ngựa cái”. Và: “Mồ hôi, một thứ mùi khủng khiếp, tỏa ra từ khắp những cánh
tay, những cẳng chân mềm nhẽo”. Trong Những người âu sầu (Les Tristes),
Ovide gợi lên, với một vẻ độc ác lẫn lộn âu sầu, gương mặt mai sau của người
vợ yêu thương
. Ông nói với Périlla: “Những đường nét làm say đắm kia sẽ
tàn phai qua năm tháng; vầng trán kia sẽ ngang dọc những nếp nhăn; nhan sắc
kia sẽ làm con mồi của tuổi già nghiệt ngã tiến đến, im lặng, từng bước một.
Người ta sẽ bảo: bà ta vốn nhan sắc. Còn nàng thì bực mình, lên án tấm gương
soi không chung thủy”. Ông vẽ một bức chân dung còn nghiệt ngã hơn về bà
thuật sĩ Dipsas, người mối lái già “làm dơ bẩn những mối tình trinh khiết” bằng
bùa ngải. Acanthis, bị Propence thóa mạ, cũng là một mụ mối lái già ghê tởm:
