Một cách để dựng bản đồ là phương pháp “cắt và thái” (slice and dice), tức cắt
não ra hàng ngàn lát rồi dùng kính hiển vi tái lập kết nối giữa các nơron. Gần đây,
có một cách thức khác nhanh hơn rất nhiều được các nhà khoa học tại Đại học
Stanford tiên phong đề xướng, mang tên kỹ thuật quang gien (optogenetics).
Theo kỹ thuật này, đầu tiên phải tách lấy loại protein thị giác mang tên opsin. Khi
chiếu ánh sáng vào gen opsin bên trong nơron, nơron sẽ sáng lên.
Nhờ công nghệ gen, ta có thể cấy gen opsin vào các nơron cần nghiên cứu. Khi
chiếu ánh sáng vào một phần não chuột, nhà nghiên cứu có thể khiến các nơron
phụ trách một hoạt động nhất định của cơ sáng lên và chuột bắt đầu thực hiện
một số hoạt động cụ thể, chẳng hạn như chạy loanh quanh. Nhờ vậy, ta sẽ nhìn ra
chính xác đường mòn thần kinh dùng để điều khiển một loại hành vi nào đó.
Ví dụ, dự án đầy tham vọng này sẽ giúp chúng ta khám phá bí mật của bệnh thần
kinh - một trong những chứng bệnh hủy hoại con người ghê gớm nhất. Bằng cách
vẽ bản đồ não người, ta sẽ xác định được bệnh xuất phát từ đâu. (Thí dụ, tất cả
chúng ta đều nói thầm với chính mình. Khi chúng ta làm vậy, não trái điều khiển
ngôn ngữ sẽ trao đổi thông tin với vỏ não trước trán. Nhưng giờ ta đã biết, ở
người bị tâm thần phân liệt, não trái sẽ tự kích hoạt mà không có sự ra lệnh từ vỏ
não trước trán, trong khi đây lại chính là phần ý thức của não. Do không có sự
trao đổi giữa não trái với phần ý thức, nên người bệnh nghĩ rằng giọng nói trong
đầu họ là thật.)
Ngay cả khi đã có những kỹ thuật mới mang tính cách mạng này thì cũng phải
mất vài thập kỷ làm việc vất vả nữa, các nhà khoa học mới có thể xây dựng bản
đồ não người chi tiết. Nhưng khi hoàn thành nhiệm vụ này, có lẽ là khoảng cuối
thế kỷ 21, phải chăng ta có thể tải tâm thức của mình vào máy tính rồi đưa đến
các vì sao?
LINH HỒN CHỈ LÀ THÔNG TIN?
Nếu chúng ta qua đời nhưng bản đồ thần kinh vẫn tồn tại, liệu có phải về mặt nào
đó, ta đã bất tử? Nếu tâm thức có thể được số hóa thì liệu có phải linh hồn chỉ là
thông tin? Nếu ta đưa toàn bộ các mạch nơron và ký ức trong não vào đĩa rồi tải
