Trời cuối năm bắt đầu thấy gió heo may , sức nóng đã giảm dần mặc dầu
buồng giam chật chội . Nhiều người vẫn lầm tưởng là nhà giam này nóng
bức lắm nên mới có cái biệt danh là Hỏa Lò . Thật ra thì danh xưng Hỏa Lò
không xuất phát từ nhiệt độ thời tiết , mà vì nhà tù được xây dựng trên
mảnh đất cũ của làng Phụ Khánh , một làng chuyên sống bằng nghề nặn
hỏa lò , tức là làm những cái bếp bằng đất nun đốt , đốt bằng than đá để sắc
thuốc Bắc hay đun nước pha trà . Chung quanh nhà tù Hỏa Lò có xây bức
tường cao hơn 5 thước , toàn bằng đá xanh , trong phạm vi ngăn bởi hai con
phố lớn là Boulevard Rollandes (sau này đổi thành Hai Bà Trưng) và
Boulevard Carreau (Lý Thường Kiệt) , nằm ở phía đông thành Hà Nội . Ai
đi ngang qua khu vực này , nhìn bức tường đá xanh quanh năm lạnh lùng ,
lại thêm tiếng gào thét rên xiết của tù nhân bên trong vọng ra , đều không
khỏi cảm thấy rờn rợn kinh sợ . Chính vì vậy , đi tù Hỏa Lò , đôi khi cũng
được gọi là “tống vào Nhà Đá” !
Ngục thất Hỏa Lò (Maison Centrale) cũng như Tòa Án Hà Nội ( Palais
de Justice) được Thực Dân Pháp xây dựng năm 1906 cùng với Sở Liêm
Phóng Đông Dương (Sureté Générale) cách đó không xa , là ba cơ quan
nòng cốt để phục vụ nhu cầu đàn áp người bản xứ , nhằm duy trì chế độ
thực dân lâu dài trên đất An Nam .
Lúc Hậu đặt chân vào khu nữ tù Hỏa Lò thì tội nhân bị nhốt trong đó
phần đông đều là thường phạm . Những khuôn mặt dữ dằn chuyên trộm cắp
, đánh nhau , đĩ điếm , buôn lậu v.v nói chung là tù hình sự đã thành án hoặc
đang chờ phiên xử . Duy nhất chỉ có một chính trị phạm , cũng là người tù
nổi tiếng nhất của nhà giam phụ nữ , là chị NguyễnThị Thuyết , đảng viên
Quốc Dân Đảng , bị bắt trong cuộc bố ráp mới đây tại Hà Nội . Chị được
dân chúng Hà thành dành sự chú ý đặc biệt vì chị là đảng viên phụ nữ đầu
tiên của Quốc Dân Đảng bị mật thám bắt mà lại bắt vì tội mang đến ba khẩu
súng và hơn một trăm viên đạn trong người ! Tin ấy lúc vừa loan ra , đã làm
nhiều người giật mình khiếp vía và hết lòng ngưỡng phục chị . Với tội trạng
ấy , chị biết trước mình sẽ bị đánh đập tra khảo đến cỡ nào !
