VIỆT NAM MÁU LỬA QUÊ HƯƠNG TÔI - Trang 893

mà trước đó hai năm đang điều khiển một nhà hàng ăn tại Paris, đã trách
móc các ông Cậu sao không lo liệu xuất ngoại trước đi. Bà Dung âm thầm
chôn cất các ông Cậu ruột tại Phú Nhuận. Những người lưu vong dưới chế
độ Diệm, trong đó có những nhân vật tên tuổi như Đại tá Nguyễn Chánh
Thi, tướng Dương Văn Đức, lãnh tụ Đại Việt Nguyễn Tôn Hoàn, soạn sửa
để hồi hương. Ông Huỳnh Sanh Thông cũng từ bỏ địa vị giáo sư tại Đại học
danh tiếng Yale để về nước. Trong lúc đó, tại Sài Gòn, dân chúng vui mừng
như điên cuồng (delirium of joy) làm ta nhớ lại thủ đô Paris trong ngày giải
phóng khỏi Đức Quốc Xã tràn ra đường mà khiêu vũ [7].
Cái tình cảm uất ức vì bị đàn áp, rồi được giải thoát và bộc phát ra ngoài đó
là gì nếu không phải là sự thể hiện nhân bản của một thành quả cách mạng.
Ý nghĩa thực sự của ngày 1–11–63 là giải thoát. Trên mặt lịch sử, nó chấm
dứt những bế tắc của thế và thời để khai mở một dòng sinh mệnh mới; trên
mặt dân tộc, nó chấm dứt một giai đoạn trì trệ và đen tối để dân tộc lại trở
về với chức năng chủ nhân đất nước; và trên mặt thời đại, nó bỏ lại sau lưng
những khuôn thước lỗi thời để sẵn sàng rung động nhịp nhàng với những
phát triển hướng thượng của tương lai.
Ngày 1–11–63 vừa đáp ứng được nhu cầu của lịch sử, vừa thỏa mãn được
ước nguyện của dân tộc, vừa biến thiên theo quy luật của thời đại nên đã có
đầy đủ bản chất và tính năng của một ngày cách mạng. Ngày đó, toàn quân
toàn dân cùng một lòng làm tròn nhiệm vụ trong truyền thống cách mạng
Việt Nam, một truyền thống chạy dài từ ngày Hai Bà Trưng phất ngọn cờ
vàng chống áp bức ngoại xâm, xuyên dòng lịch sử như một dòng suối, đã đổ
về miền Nam anh dũng của thế kỷ thứ hai mươi.
Chế độ Diệm phải sụp đổ để quy luật cách mạng Việt Nam được chứng
nghiệm.
Chế độ Diệm phải tiêu tan để từ nay quân dân miền Nam có thể ngẩng đầu
không thẹn với non sông.
Cuộc cách mạng lật đổ chế độ Diệm là kết quả tổng hợp và chung quyết của
nhiều sức mạnh, mà sức mạnh lớn nhất là sự căm phẫn tích lũy từ nhiều
năm của nhiều người. Chín năm cai trị là gần chín năm bạo trị, mười lăm
triệu đồng bào là gần mười lăm triệu nạn nhân; quân đội và phong trào đấu