14. Chuyện con kỳ lân
Sách Đại Việt sử lược (quyển 2, tờ 10-b) cho biết là vào năm Đinh Dậu
(1057), vua Lý Thánh Tông nhân bắt được hai con thú lạ, bèn sai viên
ngoại lang
là Mai Nguyên Thanh đem sang biếu nhà Tống, nói đại rằng
đó là hai con kì lân. Sự kiện này được sách Đại Việt sử kí toàn thư và sách
Khâm định Việt sử thông giám cương mục chép lại và bổ sung thêm nhiều
chi tiết khá độc đáo. Sách Khâm định Việt sử thông giám cương mục (chính
biên, quyển 3, tờ 22) viết như sau:
“Đem con thú lạ sang tặng nhà Tống, nói gạt là con lân. Khu mật sứ của
nhà Tống là Điền Huống nói rằng: -Đó chỉ là con thú lạ, chứ không phải
con lân.
Tư Mã Quang nói: -Nếu quả là con lân thực mà xuất hiện không đúng
lúc cũng không phải là điềm lành. Nếu là con lân giả thì chỉ tổ làm cho
người phương xa cười thôi.
Thế rồi nhà Tống tặng quà và đưa tiễn rất ưu hậu, bảo sứ giả về”.
Lời bàn
Không biết là con thú gì mà cũng nói đại là con lân, lại còn cả gan đem
sang biếu thiên triều, các quan nhà Lý lúc ấy quả là liều lĩnh có một không
hai. May thay, người lòa lại gặp người mù. Quan nhà Tống là Điền Huống
khẳng định rằng đó chỉ là con thú lạ, không phải con lân, thì cũng là liều
không kém. Còn như Tư Mã Quang, khôn khéo có thừa mà tri thức cũng
chẳng hơn ai, đừng tưởng nói không mất lòng ai là được việc. Mới hay, Mai
Nguyên Thanh, Điền Huống, Tư Mã Quang cùng triều thần hai bên gặp
nhau ở đây là phải lắm.
Chuyện kì lân lại hóa thành chuyện kì cục. Kẻ hay đàm đạo những điều
mà mình không biết, hãy nên lấy đó làm gương.
