15. Chuyện Nguyễn Bẩm và Trần Đức Huy bị hành quyết
Năm Nhâm Ngọ (1402) là năm có hai vụ hành quyết rất thảm khốc. Vụ
thứ nhất là vụ Nguyễn Bẩm. Sách Đại Việt sử kí toàn thư (bản kỉ, quyển 8,
tờ 42 a-b) chép rằng:
“Sĩ nhân là Nguyễn Bẩm, dâng thư nói rằng, tiền Hồ (tức Hồ Quý Ly –
ND) nên nhường ngôi (Thượng hoàng) để lui về Kim Âu (tức là núi Đại
Lại ở Vĩnh Lộc, Thanh Hóa – ND), hậu Hồ (chỉ Hồ Hán Thương – ND) thì
nên tôn là Thượng hoàng, Thái tử Nhuế nên lên ngôi quan gia (tức lên ngôi
vua – ND). Quý Ly giận lắm, cho là (Nguyễn) Bẩm chỉ trích nhà vua, sự
tình nghiêm trọng, sai đem chém”.
Vụ thứ hai là vụ Trần Đức Huy. Cũng sách trên (tờ 43-a) chép như sau:
“Hán Thương sai giết người phương thuật
là Trần Đức Huy. Đức Huy hồi
trẻ miệng rộng đút vừa nắm tay, tay dài quá gối, có người (thấy vậy) bảo
rằng (Đức Huy) ngày sau tất quý hiển. Đến khi lớn lên (Đức Huy) học nghề
phương thuật, thường ban đêm đánh mõ làm phép kì binh, như có muôn
nghìn người đang reo hò đánh nhau. (Đức Huy) lại đi khắp các xã, lấy trộm
tên những người đi tuần rồi kê biên vào sổ quân (của Đức Huy). Việc bị
phát giác, (triều đình) thu được một quyển sách phương thuật, một con dấu
giả, một thanh gươm nhỏ, một chiếc mõ đồng. (Đức Huy) bị xử tội lăng trì,
sổ quân thì ném xuống nước hoặc đốt đi, không hỏi đến”.
Lời bàn
Trước, An phủ sứ Nguyễn Cảnh Chân có dâng thư tâu bày về phép trị
dân ở biên ải nhưng bị Hồ Quý Ly chê là “thằng ngọng”, ấy có lẽ cũng vì
Hồ Quý Ly còn chút nể mặt quan lớn của triều đình nên chỉ phê lời phê
trịch thượng chứ chưa đem ra hành hình. Nguyễn Bẩm chỉ là sĩ nhân mà
dám thắp đèn soi đường cho mặt trời mọc, Hồ Quý Ly nể gì mà chẳng
phanh thây? Ôi, miệt mài sôi kinh nấu sử mãi để được coi là kẻ sĩ đã khó,
mà sau làm sao để đem được sở học của kẻ sĩ dâng hiến trọn vẹn cho đời lại
còn khó hơn.
