35. Tâm địa của Hà Lật
Năm Mậu Thìn (1448) có đến ba sự kiện rất đáng lo ngại đã xảy ra, và cả
ba sự kiện ấy đều liên quan đến chức trách của Đài quan
Sự kiện thứ nhất xảy ra vào tháng 2, khởi đầu từ một tin đồn nhảm, khiến
triều đình phái lập tức sai quan Tham tri Đông Đạo là Trình Dục đi khám
xét thực hư. Tiếc thay, Trình Dục làm ăn tắc trách, triều đình phái một phen
mắc lỡm, còn dân thì bị một trận quyên góp hao tổn nặng nề, chỉ có các
quan lợi dụng việc ra biên giới để đi buôn là béo bở. Lúc ấy, Đài quan là
Hà Lật cũng là một trong những kẻ trục lợi, cho nên cố bưng bít tội lỗi cho
các bậc đồng liêu, không dám hặc tội bất cứ ai cả.
Sự kiện thứ hai xảy ra vào tháng ba. Sách Đại Việt sử kí toàn thư (bản kỉ,
quyển 11, tờ 65 a-b) chép lại như sau:
“Bọn Đài quan là Hà Lật và Đồng Hanh Phát, cùng hặc tấu (bọn hình
quan) rằng: -Án kiện để ứ đọng quá nhiều và quá lâu. Trách nhiệm này là
của các hình quan, bọn thần không sao hiểu được.
Các quan Thẩm hình lang trung đại phu
Kiệt, Lê Bá Viễn, đều cúi đầu tạ tội. Duy có quan giám sát Ngũ hình là
Trình Duy Nhất thì cứ kiếm lời bào chữa mãi. Vua im lặng. Sau, (Vua) sai
bọn Hà Lật đến Ngũ Hình Viện
điều tra. Tới đó mới hay là từ năm Nhâm
Tí (có lẽ nguyên bản nhầm, phải là năm Giáp Tí, tức năm 1444 – ND) đến
năm Đinh Mão (tức năm 1447 – ND), còn ứ đọng đến 126 vụ. Các đại thần
bàn nhau đem chia những án còn tồn đọng ấy cho các quan ở năm đạo cùng
Đài quan và quan Ngũ hình
xét xử gấp, không được để lâu nữa vì như thế
sẽ có hại cho dân. Vả chăng, án tụng quá nhiều, sức Hình quan kham không
nổi, nên thể tất mà giảm tội cho họ. (Vua hạ lệnh) biếm các quan Lang
trung
Nguyễn Văn Kiệt, Đại phu Lê Bá Viễn mỗi người một tư (cũng
tương tự như một bậc – ND) đồng thời phạt mỗi người 50 roi. Các quan
Lang trung Trình Công Đức, Đại phu Phạm Phúc thì chỉ bị đánh 50 roi vì
số vụ án để tồn đọng không nhiều lắm”.
