10. Chuyện vua Lý Thái Tông đi cày
Vua Lý Thái Tông (1028-1054) là người rất chăm lo đến sản xuất nông
nghiệp. Ngoài việc hoạch định những chính sách rất tích cực và tiến bộ đối
với nông nghiệp, Lý Thái Tông còn nhiều lần tự mình đi làm ruộng, lấy đó
làm hành động thiết thực cổ vũ cho nghề nông. Sử cũ đã ghi rõ, ngày 14
tháng 10 năm Canh Ngọ (1030), Vua thân ra ruộng ở Điểu Lộ xem gặt;
ngày 1 tháng 4 năm Nhâm Thân (1032) Vua đi cày tịch điền
Giang, hôm ấy, có nhà nông dâng Vua một cây lúa 9 bông; tháng 3 năm
Nhâm Ngọ (1042), Vua đi cày ruộng tịch điền ở Khả Lãm … v.v. Nhà vua
mà còn đi cày, lẽ đâu các quan lại không ngó ngàng gì tới việc đồng áng.
Một số ít quan lại vì thế mà chẳng ưa gì việc nhà vua đi làm ruộng. Sách
Đại Việt sử kí toàn thư (bản kỉ, quyển 2, tờ 25-b) có chép lại một mẩu
chuyện rất đáng suy nghĩ như sau:
“Mùa xuân, tháng 2 (năm Mậu Dần, 1038) Vua ngự ra cửa Bố Hải cày
ruộng tịch điền. (Vua) sai hữu ti
dọn cỏ đắp đàn rồi thân tế Thần Nông
,
tế xong, tự cầm cày để muốn làm lễ tự cày. Các quan tả hữu có người can
rằng: -Đó là việc của nông phu, Bệ hạ cần gì làm thế?
Vua nói: -Trẫm không tự cày thì lấy gì làm xôi cúng, lấy gì cho thiên hạ
noi theo?
Nói xong, Vua đẩy cày ba lần rồi thôi. Tháng 3, Vua về kinh sư.
Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Thái Tông khôi phục lễ cổ, tự mình cày ruộng
tịch điền để nêu gương cho thiên hạ, trên thì để cúng tôn miếu, dưới thì để
nuôi muôn dân, công hiệu trị nước dẫn đến của giàu dân đông, nên thay!”
Lời bàn
Nước nông nghiệp, vua không chăm lo đến nghề nông thì còn chăm lo
đến nghề gì nữa. Nhưng, nói nhiều mà làm gì? Một lần vua cầm cày hơn
ngàn lần vua xuống chiếu khuyến dụ, một lần vua gần dân hơn ngàn lần
vua hô hào cổ vũ. Thời ấy, nước Đại Việt ta là một trong những quốc gia
hùng cường ở Đông Nam châu Á. Một trong những cội nguồn của sức
mạnh Đại Việt là ở đây chăng?
