18. Lý Thường Kiệt với bài thơ “Nam Quốc Sơn Hà”
Cuối năm Bính Thìn (1076), nhà Tống ồ ạt đưa quân sang xâm lược
nước ta. Quân đội Đại Việt lúc bấy giờ do Lý Thường Kiệt chỉ huy, tuy đã
chủ động chuẩn bị đối phó từ trước, vẫn chống cự một cách rất khó khăn.
Giặc tràn xuống bờ Bắc sông Cầu
và đội quân tiên phong của chúng đã
bước đầu chọc thủng được chiến tuyến Như Nguyệt
. Chiến tuyến vỡ, một
mảng quan trọng trong niềm tin vào thắng lợi cuối cùng của quân sĩ ta cũng
theo đó mà tan vỡ. Muốn giành lại được thế chủ động, trước phải đập tan
đội quân tiên phong của giặc, mà muốn đập tan đội quân tiên phong này,
trước phải tìm cách lấy lại và kích động mạnh mẽ tinh thần của quân sĩ.
Nhận rõ điều đó, Lý Thường Kiệt đã bí mật đang đêm cho người vào đền
thờ Trương Hát
ở ngay bên bờ sông Cầu, đọc to bài thơ không đề sau đây:
Nam quốc sơn hà Nam đế cư,
Tiệt nhiên định phận tại thiên thư.
Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm,
Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư.
(Sông núi nước Nam, vua Nam ở
Rành rành ghi rõ ở sách trời.
Cớ sao lũ giặc sang xâm phạm,
Chúng bay sẽ bị đánh tơi bời).
Binh sĩ nghe lời thơ, tinh thần phấn chấn hẳn lên, ai ai cũng cố sức đánh
giặc. Đội quân tiên phong của nhà Tống bị đập tan, chiến tuyến sông Cầu
cũng mau chóng được hàn lại. Giặc từ đó bị giam chân ở bờ Bắc sông Cầu,
tiến thoái lưỡng nan. Đến đầu năm Đinh Tị (1077), chúng bị Lý Thường
Kiệt mở trận quyết chiến chiến lược ở Như Nguyệt, đánh cho tan tành.
Ấy là bài thơ không đề, nhưng vì câu mở đầu phiên âm Hán – Việt là
Nam quốc sơn hà Nam đế cư nên người đời thường gọi đó là bài Nam quốc
sơn hà, lại cũng vì bài ấy được đọc lên lần đầu tiên ở trong đền thờ Trương
Hát nên người đời cũng gọi đó là bài thơ thần.
