01. Thượng hoàng Trần Thừa với đứa con rơi
Thời Trần, vua cha thường chỉ ở ngôi một thời gian rồi nhường lại cho
con để lên làm Thượng hoàng. Trần Thừa tuy không hề làm vua ngày nào,
nhưng nhờ có con thứ là Trần Cảnh giành được ngôi vua từ tay họ Lý, nên
tháng 10 năm Bính Tuất (1226) cũng được tôn là Thượng hoàng. Vua đầu
triều Trần cũng vì thế mà gọi là Thái Tông chứ không phải là Thái Tổ như
vua đầu của các triều đại khác.
Họ Trần vốn quê ở làng Tức Mặc, phủ Thiên Trường (nay là xã Tức
Mặc, huyện Mỹ Lộc, Nam Định), sống bằng nghề chài lưới. Cuộc đời sông
nước lênh đênh, cũng đã có lần, thuyền tình của Trần Thừa cập bến xứ
người. Sách Đại Việt sử kí toàn thư (bản kỉ, quyển 5, tờ 7 a-b) chép rằng:
“Xưa kia, khi Thượng hoàng còn hàn vi, có lấy người con gái thôn Bà
, huyện Tây Chân (nay là đất Nam Chân, Nam Trực, Nam Định –
ND). Người đó có thai thì Thượng hoàng ruồng bỏ, sinh con (là Bà Liệt),
Thượng hoàng cũng không nhận. Lớn lên, Bà Liệt khôi ngô, giỏi võ nghệ,
xin sung vào đội đánh vật. Một hôm, Bà Liệt đánh cầu với người trong đội,
người kia vật ngã Bà Liệt, bóp cổ đến xuýt bị tắc thở. Thượng hoàng (trông
thấy) liền thét lên rằng: con ta đấy! Người ấy sợ hãi lạy tạ. Ngay hôm đó,
Thượng hoàng nhận Bà Liệt làm con”.
Bà Liệt được phong làm Hoài Đức Vương.
Lời bàn
Hồi ấy không có luật hôn nhân một vợ một chồng, cho nên, duyên kì ngộ
của anh thuyền chài làng Tức Mặc với thôn nữ làng Bà Liệt. kể cũng là sự
thường. Sự không thường chỉ là ở chỗ Trần Thừa không nhận Bà Liệt làm
con. Chuyện này xảy ra vào năm 1232, khi Trần Thừa đã ở tột đỉnh của
vinh hiển, vậy mà thiếu phụ thôn Bà Liệt cũng chẳng đòi hỏi gì. Thế mới
biết bà cần tình yêu chứ chẳng cần giàu sang. Xét về cái tâm, lúc đó ai dám
bảo Thượng hoàng hơn được người đàn bà nghèo nơi thôn dã này.
Khi Bà Liệt bị bóp cổ đến xuýt chết. Thượng hoàng mới nhận Bà Liệt
làm con. Tuy muộn màng nhưng đó mới thật là chất con người. Tiếc là sử
