10. Danh tướng Phạm Ngũ Lão
Phạm Ngũ Lão sinh năm Ất Mão (1255), tại làng Phù Ủng, huyện
Đường Hào, nay là Ân Thi, Hưng Yên, mất năm Canh Thân (1320), thọ 65
tuổi. Ông là bậc danh tướng của triều Trần, từng có công lớn trong cuộc
chiến tranh chống quân xâm lược Mông Nguyên lấn thứ hai (1285) và lần
thứ ba (1288). Khi Quốc công Tiết chế
Trần Hưng Đạo ráo riết chuẩn bị
cho cuộc đọ sức lần thứ hai với quân Nguyên, Phạm Ngũ Lão xin ứng
nghĩa theo quân đi đánh giặc. Nhờ có đức độ hơn người lại có biệt tài võ
nghệ, Phạm Ngũ Lão được Trần Hưng Đạo vừa trọng dụng vừa thương như
con. Trần Hưng Đạo đã đem con gái nuôi của ông là Nguyên Công chúa gả
cho Phạm Ngũ Lão, đồng thời đem tiến cử cho vua Trần. Vua Trần phong
ông đến chức Điện súy Thượng tướng quân
, cho lập phủ đệ ngay trong
vườn cau của triều đình tại kinh thành. Khi Phạm Ngũ Lão mất, Vua
thương tiếc mà nghỉ chầu đến năm ngày. Đó là một ân điển đặc biệt mà
đương thời, ngay cả quý tộc họ Trần cũng không mấy ai có được. Vì sao
Phạm Ngũ Lão lại được hưởng ân huệ đặc biệt này? Sách Đại Việt sử kí
toàn thư (bản kỉ, quyển 6, tờ 38 a-b) chép:
“Ngũ Lão xuất thân trong hàng quân ngũ nhưng rất thích đọc sách, sống
phóng khoáng, có chí lớn, thích ngâm thơ, xem qua có vẻ như không để ý
đến việc võ bị nhưng quân do ông chỉ huy thực là đội quân trên dưới như
cha con, hễ đánh là thắng. ông có làm bài thơ (Thuật hoài) như sau:
Vung gươm sông núi đã bấy lâu,
Ba quân như cọp nuốt trôi trâu.
Công danh trai tráng còn mang nợ,
Những thẹn khi nghe chuyện Vũ Hầu
Ông huấn luyện quân đội rất có kỉ luật, đối đãi với tướng hiệu tựa như
đối đãi với người nhà, đồng cam cộng khổ với binh lính, cho nên đi đâu
cũng không ai dám chống, chiến lợi phẩm thu được đều sung vào kho quân,
coi của cải như không, ấy là bậc danh tướng của một thời vậy.
