17. Chức tước của Phạm Ứng Mộng và Trần Lai
Vua Trần Thái Tông (1225-1258) và vua Trần Nhân Tông (1278-1293).
mỗi người có một lần ban chức tước khá đặc biệt, khiến cho hậu thế cứ băn
khoăn mãi không thôi.
Vua Trần Thái Tông thì ban chức cho Phạm Ứng Mộng vào năm 1254.
Sách Đại Việt sử kí toàn thư (bản kỉ, quyển 5, tờ 20 a) có đoạn: “Trước đó,
Vua nằm mơ thấy mình đi chơi, gặp thần nhân và được thần nhân chỉ cho
một người rồi bảo là người này có thể làm chức Hành khiển. Tỉnh dậy, Vua
chẳng biết đấy là người nào. Một hôm tan chầu, Vua ngự ra ngoài thành,
thấy người con trai ngồi học ở cửa nam thành, hình dáng giống hệt người
trong mộng. Vua gọi đến hỏi, người đó ứng đối chẳng khác gì những lời
trong mộng. Vua muốn trao cho chức Hành khiển nhưng thấy khó, mới cho
bốn trăm quan tiền bảo tự hoạn, ban tên Ứng Mộng. Sau này thăng dần đến
chức Hành khiển”.
Vua Trần Nhân Tông thì ban chức cho Trần Lai vào năm 1285. Cũng
sách nói trên (tờ 44 b) chép rằng: “Lúc đó, Vua ngự thuyền nhẹ ra Hải
Đông
, chiều rồi mà vẫn chưa ăn cơm sáng. Có người lính là Trần Lai
dâng cơm gạo xấu, Vua khen là trung, ban cho chức Thượng phẩm
chức Tiểu tư xã
của xã Hữu Triều Môn ở Bạch Đằng”.
Lời bàn
Đành cũng có ứng đối để xét thực hư, nhưng xem ra, cái chức Hành
khiển của Phạm Ứng Mộng vốn đã được Trần Thái Tông định sẵn trong mơ
rồi. Hóa ra. trường hợp của Phạm Ứng Mộng quả đúng là “may hơn khôn”
vậy.
Trần Lai thực tâm, nghĩ Vua cũng như bao người khác, đói là phải ăn cái
đã. Nhân Tông cảm cái nghĩa “một miếng khi đói bằng một gói khi no” nên
mới ban chức tước hậu cho Trần Lai. Vả chăng, lúc ấy đang khi trận mạc,
Vua cũng muốn nêu cao lòng trung của binh sĩ. Thế là trong chỗ không
ngờ, nhở hảo tâm dâng bát cơm gạo xấu mà Trấn Lai được vinh hiển.
