23. Tài và đức của Trần Khánh Dư
Sách Đại Việt sử kí toàn thư (bản kỉ, quyển 5, tờ 52 b, 53 a và 53 b) có
đoạn chép về Nhân Huệ Vương Trần Khánh Dư như sau:
“Khi ấy (1288 – ND), thủy quân Nguyên đánh vào Vân Đồn, Hưng Đạo
Vương giao hết công việc biên thùy cho Phó tướng Vân Đồn là Nhân Huệ
Vương Khánh Dư. Khánh Dư đánh thất lợi, Thượng hoàng hay tin liền sai
Trung sứ đến xiềng Khánh Dư giải về kinh. Khánh Dư nói với Trung sứ
rằng: “Lấy quân pháp mà xử, tôi cam chịu tội, nhưng xin khất vài ba ngày
để tôi mưu lập công rồi về chịu tội búa rìu cũng chưa muộn”. Trung sứ theo
lời xin đó. Khánh Dư đoán biết thủy quân giặc đã qua, thuyền vận tải lương
tất theo sau, nên thu thập tàn binh đợi chúng. Chẳng bao lâu, thuyền vận tải
quả nhiên đến, Khánh Dư đánh bại chúng, bắt được quân lương, khí giới
nhiều không kể xiết, tù binh cũng rất nhiều. Khánh Dư vội sai lính chạy
ngựa về báo ngay. Thượng hoàng tha cho tội cũ và nói: “Chỗ trông cậy của
quân Nguyên là lương thảo, khí giới, nay đã bị ta bắt được, sợ nó chưa biết,
có thể còn hung hăng chăng”. Nói rồi bèn thả tù binh về doanh trại quân
Nguyên để báo tin. Quân Nguyên quả nhiên rút lui, cho nên, vết thương của
dân không thảm thê như những năm trước. Khánh Dư có phần công lao
trong đó.
Trước đây, Khánh Dư trấn giữ Vân Đồn, tục ở đó lấy buôn bán làm nghề
nghiệp sinh nhai, mọi thức ăn uống, may mặc đều dựa vào khách buôn
phương Bắc, cho nên, quần áo, đồ dùng đều theo tục của người Bắc. Khánh
Dư duyệt quân các trang và ra lệnh rằng, quân trấn giữ Vân Đồn là để ngăn
phòng giặc Hồ, không thể đội nón của phương Bắc, sợ khi vội vàng khó
lòng phân biệt. Vậy, phải đội nón Ma Lôi (Ma Lôi là tên một hương ở
Hồng Lộ, hương này khéo nghề đan cật tre làm nón, cho nên lấy tên hương
làm tên nón), ai trái tất phải phạt. Nhưng, Khánh Dư đã ngầm sai người nhà
mua nón Ma Lôi từ trước, thuyền chở nón đến đậu trong cảng rồi. Lệnh vừa
ban ra, Khánh Dư lại ngầm sai người phao tin trong trang rằng, hôm qua
thấy trước vụng biển có thuyền chở nón Ma Lôi đến đậu. Do đấy, người
trong trang nối gót tranh nhau mua nón. Ban đầu, mua không tới một tiền,
