60. Chuyện Quan Hành Khiển Đỗ Tử Bình
Đời Trần Duệ Tông (1372-1377) quan Hành khiển Đỗ Tử Bình được
lệnh trấn giữ ở Hóa Châu (vùng Bình-Trị-Thiên ngày nay). Bấy giờ, vua
Chiêm là Chế Bồng Nga sai người đem mười mâm vàng nhờ Đỗ Tử Bình
dâng vua Duệ Tông, cốt tạo mối hòa hiếu nhất thời để yên bề củng cố lực
lượng, hòng đối phó lâu dài với Đại Việt. Nhận vàng, Đỗ Tử Bình liền giấu
vua Trần mà lấy làm của riêng, lại còn bịa đặt tâu vua rằng Chế Bồng Nga
vô lễ, cần phải đem quân đi hỏi tội. Duệ Tông tưởng thật, giận lắm, cất
quân đi đánh Chiêm Thành ngay.
Ngày 23 tháng 1 năm Đinh Tị (1377), Duệ Tông đến cửa Thị Nại (Quy
Nhơn, Bình Định ngày nay). Chế Bồng Nga dùng mưu đẩy quân Trần vào
đất hiểm rồi đánh cho tơi bời. Vua Trần Duệ Tông cùng một loạt tướng lĩnh
cao cấp như Đại tướng Đỗ Lễ, Nguyễn Nạp Hòa, Hành khiển Phạm Huyền
Linh đều chết trận, Ngự Câu Vương Húc thì bị bắt sống. Trận này, Đỗ Tử
Bình chỉ huy hậu quân, không chịu đến cứu nên thoát được, còn Hồ Quý Ly
thì lo việc quân lương ở phía sau, nghe tin Vua chết cũng lập tức chạy về.
Quân Đại Việt thua trận, căm ghét Đỗ Tử Bình, bèn bắt ông đem đóng
cũi, đưa về kinh sư để trị tội. Dân dọc đường trông thấy, ném gạch đá vào
Đỗ Tử Bình và không ngớt chửi rủa. Nhưng rồi sau đó, triều đình cũng tha
tội chết cho Đỗ Tử Bình, chỉ phạt tội đồ làm lính.
Lời bàn
Đỗ Tử Bình thấy của thì ham, cất giữ riêng mười mâm vàng là gian, lại
tấu sàm về triều là thêm một lần gian nữa. Kẻ tham thì thường bất nghĩa.
Đỗ Tử Bình không đi cứu vua Duệ Tông cũng là sự thường ấy thôi. Song,
mấy kẻ bất nghĩa ở đời mà lại được yên than. Đỗ Tử Bình từng là Hành
khiển, quyền uy một thuở đầy mình, bỗng chốc bị gông cổ đóng cũi chở về
kinh để trị tội là một lần nhục, bị dân lành ném gạch đá và chửi rủa là hai
lần nhục, sau rốt lại bị đồ làm lính là ba lần nhục. Ôi, đổi danh dự và cả sự
nghiệp cùng chức quan Hành khiển đế lấy mười mâm vàng, sao mà rẻ rúng
