69. Chuyện hai người con gái của Quan Tư Đồ Trần Nguyên
Đán
Sách Đại Việt sử kí toàn thư (bản kỉ, quyển 8, tờ 8b) chép chuyện này
như sau:
“Nguyên Đán có hai người con gái, trưởng là Thái, thứ là Thai, sai nho
sinh đem văn chương dạy cho cả hai người, Nguyễn Ứng Long dạy Thái,
Nguyễn Hán Anh dạy Thai. Ứng Long nhân gần gũi lả lơi, làm thơ ca bằng
chữ Nôm khêu gợi Thái, thông dâm với Thái. Hán Anh cũng bắt chước
Ứng Long mà làm thơ tặng Thai. Rồi Thái có thai, Ứng Long sợ mà bỏ
trốn. Đến ngày Thái sinh nở, Nguyên Đán hỏi Ứng Long ở đâu. Người nhà
trả lời rằng Ứng Long vì sợ mà đã trốn đi rồi. Nguyên Đán nói: -Vận nước
sắp hết (ý nói nhà Trần sắp đổ – ND) việc này biết đâu chẳng phải là trời
xui nên thế, vị tất không phải là phúc?
Nói rồi, bèn cho người gọi Ứng Long và Hán Anh đến bảo rằng: -Người
xưa cũng đã có chuyện này, các ngươi không biết chuyện nàng Văn Quân
với Tương Như đó hay sao? Nếu các người làm được như Tương Như,
truyền lại danh tiếng cho đời sau thì đó là điều mong muốn của ta.
Hai chàng cám ơn sâu nặng mà chăm chỉ học hành. Đến khi thi, cả hai
đều đỗ (Thái học sinh, tức Tiến sĩ – ND). Thượng hoàng (đây chỉ Trần
Nghệ Tông – ND) nói: -Bọn chúng có vợ giàu sang, như thế là kẻ dưới mà
dám phạm thượng.
(Triều đình nghe vậy) bèn bỏ không dùng. Sau, Hán Anh làm quan (cho
nhà Hồ) đến chức chuyển vận sứ, Ứng Long cũng được nhà Hồ cất nhắc sử
dụng, đổi tên là Nguyễn Phi Khanh”.
Người kể chuyện xin có mấy chú thích nhỏ. Một là về thời gian, chuyện
này xảy ra trước ngày Trần Nguyên Đán về Côn Sơn (Hải Dương) trí sĩ, tức
là trước năm Ất Sửu (1385). Hai là trong chuyện, Trần Nguyên Đán có
nhắc đến Tương Như và Văn Quân. Tương Như ở đây là Tư Mã Tương
Như, người Trung Quốc đời Hán Cảnh Đế, làm quan vũ kị thường thị, hay
dùng tiếng đàn để mê hoặc người thiếu phụ góa bụa là nàng Trác Văn Quân
