nhiều. Tư đồ Trần Nguyên Đán cùng gia quyến của ông tất nhiên là vẫn
được yên ổn.
Lời bàn
Hai mươi ba năm trước lúc về hưu, Trần Nguyên Đán viết bài Nhâm Dần
niên lục nguyệt tác (thơ viết tháng sáu năm Nhâm Dần – 1362), trong đó có
câu:
Tam vạn quyển thư vô dụng xứ,
Bạch đầu không phụ ái dân tâm.
Nghĩa là:
Đọc ba vạn quyển sách vẫn chẳng có nơi dùng đến,
Đầu bạc đành phụ lòng thương dân.
Xem thế cũng đủ biết Trần Nguyên Đán thất vọng ngay từ hồi còn trẻ.
Thói thường, kẻ thất vọng chán chường dễ mất chí tiến thủ. Trần Nguyên
Đán thì khác, ông rút lui mà không gây xung đột, náu ở chốn điền viên mà
vẫn giữ được nét thanh tao viết để lại cho đời bộ Bách thế thông khảo (sách
khảo về thiên văn và lịch pháp) cùng nhiều tác phẩm có giá trị khác. Tài
đức của ông đủ để các bác danh nho như Nguyên Phi Khanh, Nguyễn Hán
Anh lấy làm hân hạnh khi được làm nghĩa tế, mô phạm đủ để dạy dỗ cháu
nội và cháu ngoại thành bậc kì tài của thiên hạ. Như ông ai dám nói hưu là
nghỉ!
