07. Cuộc song hành giữa quyền lực và học thuật của Hồ Quý
Ly
Sách Đại Việt sử kí toàn thư (bản kỉ, quyển 8, tờ 22 a-b và tờ 23-a) có
chép lại một mẩu chuyện khá độc đáo về nhân vật Hồ Quý Ly như sau:
“Quý Ly soạn sách Minh đạo gồm 14 thiên rồi dâng lên (Thượng hoàng).
Sách ấy đại lược cho rằng Chu Công (tức Chu Công Đán, con của Chu Văn
Vương, người định ra quan chế, lễ nhạc cho Trung Quốc xưa – ND) là tiên
thánh
, Khổng Tử là tiên sư
. (Bởi vậy), trong Văn Miếu, tượng của Chu
Công phải được đặt ở chính giữa, mặt nhìn về hướng Nam (hướng nhìn
tượng trưng cho thiên tử – ND), còn tượng của Khổng Tử thì chỉ đặt ở một
bên, mặt nhìn hướng Tây
. (Quý Ly) cũng cho sách Luận ngữ (một trong
Tứ thư – ND) có bốn chỗ đáng ngờ. Đó là:
- Khổng Tử ra mắt nàng Nam Tử (vợ của Vệ Linh Công
, rất đẹp
nhưng cũng rất dâm dật – ND).
- Khổng Tử bị hết lương ở nước Trần
- Công Sơn
(tức Công Sơn Phất Nhiễu) và Phật Hất
cho gọi, Khổng
Tử muốn tới giúp cả hai.
- (Chỗ đáng ngờ thứ tư, không thấy chép, chắc bỏ sót – ND).
Quý Ly cũng cho Hàn Dũ (danh Nho đời Đường – ND) là kẻ “đạo Nho”
(nghĩa là kẻ ngoài miệng thì nói đạo nghĩa thánh hiền mà việc làm thì
chẳng khác- kẻ trộm cắp – ND), cho bọn Chu Mậu Thúc (tức Chu Đôn Di,
ông tổ của phái Lý học ở Trung Quốc, người đời Tống – ND), Trình Di,
Trình Hạo (hai anh em, cũng là hai bậc danh Nho Trung Quốc đời Tống –
ND), Dương Thì, La Trọng Tố, Lý Diên Bình, Chu Tử (Chu Tử tức Chu
Hy, Chu Hy là học trò của Lý Diên Bình, Lý Diên Bình là học trò của La
Trọng Tố, La Trọng Tố là học trò của Dương Thì, Dương Thì là học trò của
Trình Di và Trình Hạo, còn Trình Di và Trình Hạo cũng đều là học trò của
Chu Đôn Di, … tất cả đều là những danh Nho Trung Quốc đời Tống – ND)
tuy học rộng nhưng ít tài, không sát với sự việc, chỉ thạo cóp nhặt (văn ý
của người xưa). Thượng hoàng (xem xong) ban chiếu dụ khen.
