16. Vụ thảm sát thân thuộc của những hoạn quan
Sách Đại Việt sử kí toàn thư (bản kỉ, quyển 8, tờ 45-a) chép:
“Mùa đông, tháng 10, Hán Thương giết thân thuộc của bọn Nguyễn Toán
là Nội quan ở Bắc (tức nhà Minh, Trung Quốc – ND). Trước đây, Minh
Thái Tổ từng đòi người bị thiến, tăng nhân và đàn bà làm xoa bóp, ta đều
chiều ý đưa cho, được vài năm, tha các tăng nhân và tú nữ về nước, chỉ giữ
bọn bị thiến, sung làm nội quan. Đến khi (Minh) Thái Tông lên ngôi, có ý
muốn xâm lược phương Nam (chỉ nước ta – ND) bèn sai bọn Nguyễn Toán,
Từ Cá, Nguyễn Tông Đạo, Ngô Tín đi sứ sang nước ta, nhân đó, đi thăm
hỏi thân thuộc và bí mật dặn rằng, sau, nếu có quân phương Bắc tới thì cứ
dựng cờ vàng, ghi là thân thuộc của viên nội quan tên họ là … tất sẽ không
bị giết hại. Việc ấy bị phát giác, (triều đình cho) bắt hết thân thuộc của
những tên ấy đem giết đi”.
Lời bàn
Nhà Hồ ở trong thì lo dân nổi dậy. Ở ngoài thì lo giặc ngoại xâm tràn
vào, quả là chưa một ngày được yên vui hưởng lạc. Bởi lòng dạ bất an mà
phản ửng thiếu cân nhắc, sự ấy, cổ kim đông tây chẳng thiếu gì. Song,
không trị được kẻ phản quốc là bọn người đã bị thiến mà giết hết thân
thuộc của họ, cách ấy nào có khác gì xây thêm bức tường ngăn cách giữa
nhà nước với nhà dân. Quân xâm lược nhà Minh cũng chỉ mong được như
vậy mà thôi.
Ở đời nhân vô thập toàn
, cứ hễ được cái này thì mất cái nọ. Song, bọn
người bị thiến ở đây nào phải chỉ mất có một chút thịt da, chúng đã mất tất
cả, chỉ còn lại trần trụi một tấm thân vong bản đáng khinh. Vậy, xin có thơ
tặng rằng:
Nào vẻ vang gì chức nội quan.
Bị thiến mà sao vẫn to gan,
Phản quốc, tấm thân đời khinh rẻ,
Vong bản, họ hàng bị giết oan.
