18. Chết chùm vì ngồi lê đôi mách
Có bao nhiêu người thì có bấy nhiêu cái chết khác nhau. Từng nghe nói
chết đói, chết bệnh, chết già, chết trận … nhưng quả là gần như chưa từng
nghe nói chết vì ngồi lê đôi mách. Vậy mà chuyện ấy đã xảy ra.
Vào đầu năm Ất Dậu (1405), đời vua Hồ Hán Thương, niên hiệu Khai
Đại năm thứ ba, có một vụ án xử tội những kẻ ngồi lê đôi mách, hành hình
trước sau đến mấy mạng liền. Đầu đuôi vụ án này được sách Đại Việt sử kí
toàn thư (bản kỉ, quyền 8, tờ 47 a-b) ghi lại như sau:
“Mùa xuân, thăng 2, (Hồ) Quý Ly giết kẻ sĩ là Nguyễn Ông Kiều và Lê
Địch. Trước đó, Quý Ly có làm bài thơ răn dạy Hán Thương và Nguyên
Trừng, đại khái nói:
Thiên dã phú, địa dã tái,
Huynh đệ nhị nhân, như hà bất tương ái?
Ô hô! Ai tai hề ca khảng khái.
(Trời thì che, đất thì chở,
Anh em hai người, sao chẳng thương nhau?
Ôi, thương sao (chừ) lời ca khảng khái.)
Vợ (Nguyễn) Ông Kiều thường vào ra trong cung, bèn đem thơ ấy nói
với Ông Kiều, Ông Kiều lại đem thơ ấy mà truyền tụng ở cầu Hoa Cái. (Có
người) học sinh trong phủ của (Hồ Nguyên) Trừng là Nguyễn Cẩm và
Nguyên Nhữ Minh đem chuyện ấy báo hết với (Hồ Nguyên) Trừng. Trừng
tâu lại với Quý Ly. Quý Ly mật sai quan Trung đô doãn là Đỗ Tử Triệt bắt
Kiều. (Đỗ) Tử Triệt làm cỗ mời Ông Kiều rồi bắt (Ông Kiều) giam vào
ngục. Ông Kiều thất thế, bèn cung xưng luôn cả bọn Lê Địch và Đỗ Loát.
(Đỗ) Loát chạy trốn thoát được. Ông Kiều và Lê Địch đều bị giết, bọn Hà
Nhật Tuyên bị tội đày viễn châu. Bọn Nguyên Nhữ Minh vì nghe đọc bài
thơ ấy mà bị tội đồ, đày ra châu Cửu Chân. Vài tháng sau, (Đỗ) Tử Triệt
bỗng mắc bạo bệnh, đòi lấy bút viết rằng “Ta kiện nhau với mày”, lát sau
