02. Lời khuyên của Trạng Nguyên Nguyễn Bỉnh Khiêm
Ngày 20 tháng 5 năm Ất Tị (1545), quan. Thái tể của Nam triều
Nguyễn Kim bị viên hàng tướng của Bắc triều là Trung Hậu Hầu Dương
Chấp Nhất ngầm bỏ thuốc độc giết chết, Nam triều phải một phen khủng
hoảng. Con rể của Nguyễn Kim là Trịnh Kiểm, sau khi đã giết con trai
trưởng của Nguyễn Kim là Nguyễn Uông rồi khống chế con thứ của
Nguyễn Kim là Nguyễn Hoàng và các quan văn võ khác, đã giành được
quyền chi phối mọi hoạt động của Nam triều. Việc này khiến cho nhiễu
người đặc biệt là Nguyễn Hoàng, hết sức lo lắng.
Để phòng thân, sau nữa là để tìm cơ hội thống lại Trịnh Kiểm, một mặt,
Nguyễn Hoàng giữ sự hòa thuận và thần phục Trịnh Kiểm, nhưng mặt
khác, Nguyễn Hoàng bí mật tìm nơi thích hợp để tạo dựng cơ ngơi riêng
cho mình. Giữa thế cuộc điên đảo của cuộc chiến tranh Nam – Bắc triều, ý
định táo bạo này quả là không dễ gì thực hiện. Bản thân Nguyễn Hoàng
cũng tỏ ra rất thận trọng trong công việc đặc biệt này. Sách Đại Nam thực
lục (Tiền biên, quyển 1) chép rằng:
“Đến khoảng năm Thuận Bình đời vua Lê Trung Tông (tức khoảng từ
năm 1548 đến năm 1556 – ND), do có quân công, (Nguyễn Hoàng) đã
được tiến phong là Đoan Quận công. Bấy giờ, Hữu tướng của triều Lê là
Trịnh Kiểm (xưng là Lượng Quốc công), cầm giữ binh quyền, tự ý quyết
đoán mọi việc. Tả tướng là Lãng Quận công (Nguyễn) Uông, con trưởng
của Triệu Tổ (chỉ Nguyễn Kim – ND) bị Kiểm hãm hại, Kiểm lại thấy chúa
(chỉ Nguyễn Hoàng – ND) công danh ngày càng lớn nên rất ghét. Chúa
cũng biết vậy nên trong lòng cứ áy náy không yên, ngắm bàn mưu với
Nguyễn Ư Dĩ, vờ cáo bệnh, cốt giữ mình kín đáo để họ Trịnh không nghi
ngờ gì.
Chúa nghe tiếng Nguyễn Bỉnh Khiêm (người làng Trung Am, xứ Hải
Dương, Trạng nguyên của triều Mạc, từng làm đến Thái bảo, đã về trí sĩ) là
người giỏi về thuật số, liền bí mật sai người tới hỏi. Bỉnh Khiêm nhìn hòn
non bộ trước sân mà ngâm rằng: -Hoành Sơn nhất đái, vạn đại dung thân.
