12. Số phận Mạc Mậu Hợp
Mạc Mậu Hợp là con của vua Tuyên Tông Mạc Phúc Nguyên, sinh vào
năm nào không rõ, chỉ biết được lên nối ngôi từ năm 1562 và làm vua nhà
Mạc từ đó cho đến năm 1592. Trớ trêu thay, tên vua là Mậu Hợp nhưng
chính sự triều Mạc ở thời trị vì của vị vua thứ năm này lại là lìa tan. Có thể
nói, năm 1592 là năm đánh dấu sự chấm dứt vai trò của họ Mạc trên vũ đài
chính trị của nước nhà.
Sau nhiều trận đại bại liên tiếp, thế cùng lực kiệt, Mạc Mậu Hợp buộc
phải rời bỏ kinh thành Thăng Long, chạy trốn lên vùng Đông Bắc. Kẻ trung
thành và người theo hầu hạ ngày một ít dần, đất đai bị Nam triều chiếm lại
gần hết. Cuối năm 1592, Mạc Mậu Hợp quyết chí tự mình cầm quân để
đánh trận quyết định với Nam triều, nhưng cả cố gắng cuối cùng này cũng
bị Nam triều đè bẹp. Bắc triều tan rã, vua quan và tướng sĩ không sao liên
lạc được với nhau nữa. Số phận của Mạc Mậu Hợp sau trận thua thảm hại
này, được sách Đại Việt sử kí toàn thư (Bản kỉ tục biên, quyển 17, tờ 35-b)
ghi chép như sau:
“Bấy giờ, Mạc Mậu Hợp buộc phải bỏ thuyền mà đi bộ, đến một ngôi
chùa ở huyện Phượng Nhãn, ẩn náu ở đó mười một ngày. Khi quan quân
(chỉ Nam triều – ND) đến huyện Phượng Nhãn, có người trong thôn dẫn
đường đưa quan quân vào chùa. Mạc Mậu Hợp bị bắt giải về dinh trại. Vũ
Quận Công sai người lấy voi chở Mạc Mậu Hợp cùng với hai kĩ nữ về kinh
đô để dâng. Mạc Mậu Hợp bị chém ở bến Bồ Đề (Gia Lâm, Hà Nội – ND),
bêu đầu ba ngày, xong, đem đầu về hành tại ở Vạn Lại (Thanh Hoa), đóng
đinh vào hai mắt và bỏ ở chợ”.
Các bộ sử cũ cũng cho biết, sau Mạc Mậu Hợp, đến lượt con của Mạc
Mậu Hợp là Mạc Toàn cũng bị bắt và bị giết. Cuộc hỗn chiến Nam – Bắc
triều đến đây, kể như kết thúc.
Lời bàn
Thế là Nam triều thắng, Bắc triều thua, nạn binh đao ở phía Bắc tạm lắng
xuống. Đành là hậu quả để lại còn nặng nề và lâu dài lắm, nhưng dẫu sao
