04. Điện Bàn Công Nguyễn Phúc Phổ
Điện Bàn Công Nguyễn Phúc Phổ là Hoàng tử thứ tám của Hoàng đế
Gia Long, còn thân mẫu là ai thì đến cả sử của triều Nguyễn cũng không rõ,
đành phải chép là chưa tường sự tích. Nguyễn Phúc Phổ sinh năm Kỉ Mùi
(1799), mất năm Canh Thân (1860) thọ 61 tuổi. Ông là người thọ nhất so
với các Hoàng tử khác của vua Gia Long. Năm Gia Long thứ mười sáu
(1817), ông được vua cha phong làm Điện Bàn Công, vì thế, sử thường gọi
ông là Điện Bàn Công Nguyễn Phúc Phổ.
Sinh thời, cũng tương tự như phần lớn các Hoàng tử khác của vua Gia
Long, Điện Bàn Công Nguyễn Phúc Phổ sống ngổ ngáo, xử việc phần
nhiều theo cảm tính riêng, ít khi được chính xác. Chuyện riêng về ông đã
được sách Đại Nam chính biên liệt truyện (Sơ tập, quyển 2) chép lại như
sau:
“Điện Bàn Công, húy Phổ là Hoàng tứ thứ tám của Thế Tổ (tức Hoàng
đế Gia Long – NKT), thân mẫu mất sớm, chưa tường sự tích. Năm Gia
Long thứ mười sáu (tức năm 1817 – NKT), ông được phong là Điện Bàn
Công.
Vào năm Minh Mạng thứ bảy (tức năm 1826 – NKT), ông tự tiện đặt càn
quan chức rồi làm ấn tín riêng. Việc bị phát giác, ông đến tận cửa khuyết
xin chịu tội. Nhà vua hạ lệnh phạt cắt bổng lộc của ông trong ba năm, đồng
thời, triệt bỏ thuộc binh của ông và không cho phép ông vào chầu hầu như
trước nữa. Nhà vua còn xuống dụ rằng: -Ngươi là kẻ ngu tối, để đến nỗi bị
bọn chẳng ra người làm cho mê hoặc mà trở nên càn quấy, chỉ chút xíu nữa
là phạm vào trọng tội (ý chỉ tội phản nghịch – NKT). Nghĩ tới điều đó là ta
não lòng và tức giận không thôi. Sau này, nếu ngươi cố sức làm điều tốt,
trẫm sẽ lượng mà ban ơn cho, nhược bằng thói cũ chẳng chừa, thì trẫm sẽ
nghiêm xét theo nghĩa lớn (của bậc đế vương), quyết không thể chỉ vì
ngươi (là chỗ ruột thịt) mà uốn cong phép nước được. Vậy, ngươi phải ngày
đêm kính sợ mà tự xét mình. biết hối hận đổi lỗi. Còn như viên Phó Trưởng
