58
XỨ ĐÀNG TRONG
Sự phát triển dân số trong vùng từ Quảng Nam xuống
phía nam
Mặc dù chúng ta không có các số liệu về toàn bộ dân số
của Quảng Nam, nhưng chúng ta cũng có một số dữ liệu để
nghiên cứu một trường hợp điển hình là phủ Điện Bàn, một
trong những vùng đông dân nhất trong lãnh thổ của họ Nguyễn.
Chúng ta có hai con số về các làng của Điện Bàn, một do Ô
châu cận lục, được viết vào năm 1555, một do Phủ biên tạp lục,
được viết vào năm 1776, cung cấp. Điện Bàn là một huyện dưới
quyền vua Lê, nhưng đã được Nguyễn Hoàng cất lên thành phủ
Điện Bàn vào năm 1604
1
. Trong khi, vào giữa thế kỷ 16, Điện
Bàn chỉ có 66 làng, theo Ô châu cận lục, thì vào năm 1776, con
số này đã tăng lên thành 197 xã và 317 địa điểm định cư thuộc
các xã này (19 thôn, 7 giáp, 205 phường và 86 châu)
2
.
So sánh danh sách các làng của hai tài liệu này, người ta thấy
trong năm huyện thuộc phủ Điện Bàn, thì chỉ có Hòa Vang, An
Nông và Diên Khánh còn một số tên làng cũ của huyện Điện
Bàn trước đây, trong khi Tân Phúc và Phú Châu lại không có.
Điều này cho thấy rõ là trong vùng này đã có một sự gia tăng
dân số một cách nhanh chóng và đột ngột, giống như trong thế
kỷ 17 vậy. Một điểm đáng lưu ý khác là ở đây luôn có một danh
sách dài các điểm định cư phụ thuộc các làng lâu đời, thường
dài hơn danh sách các làng gốc. Sự kiện này cũng cho thấy một
sự gia tăng dân số trong vùng trong hai trăm năm dưới thời các
chúa Nguyễn.
1 Tiền biên, quyển 1, trg. 28.
2 Ô châu cận lục, trg. 41; Phủ biên (ấn bản Hà Nội), quyển 1, trg. 83-86. Huỳnh Công Bá dựa trên một
số tư liệu ở địa phương, ước lượng vùng này vào thời đó có khoảng 600 đơn vị. Xem Huỳnh Công Bá,
“Công cuộc khai khẩn”, trg. 15.
www.hocthuatphuongdong.vn
